We worden gemiddeld steeds ouder in Nederland, waardoor de zorgvraag verschuift van ‘repareren’ naar ‘beter leven’ en ‘gezondheid’, maar het zorgstelsel is nog steeds gebaseerd op ziekte en zorg. Een discrepantie die moeilijk te overbruggen is, terwijl de druk op de zorg alleen maar toeneemt. Hoe kunnen we gezamenlijk het tij keren? Via twee edities van de HTC verkenden circa 80 regisseurs van regionale netwerken de mogelijkheden om de transformatie van zorg naar gezondheid in hun regio te ondersteunen. Een van de initiatiefnemers, Joost Boerenkamp deelt zijn inzichten. 

Richting gezondheid

Boerenkamp projectleider HTC: ‘Het huidige zorgsysteem is hypergespecialiseerd en vooral gericht op het beter, slimmer behandelen van ziekte. Door veranderingen zoals welvaarts- en chronische ziekten en klimaatproblematiek, minder gezond voedsel, de leefomgeving etc., staat dat systeem al jaren onder druk. Ons huidige zorgsysteem past niet meer bij de vragen die het te verwerken krijgt. Hier gaat deze transformatie over. Een structurele verandering in cultuur, structuur en handelen.’

Regionale aanpak

‘De urgentie groeit. Daarnaast zetten nieuwe regelingen als de IZA, (Integraal Zorgakkoord) en het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) regionale gezondheidsbevordering hoog op de agenda. Je kunt niet óf landelijk óf regionaal aan een transitie werken. Op sommige vlakken gaat het over nieuwe wetgeving, maar als het gaat over hoe doe je dat dan met elkaar, dan is de regionale context van belang. Om regionale transitievraagstukken integraal te benaderen en hierover van elkaar te leren, hebben we de HTC opgezet.’ Een gidsend actieleerneterk.

Actieleertraject rond drie thema’s

‘We signaleerden in het Alles is gezondheid-netwerk grote behoefte aan transitiekennis, met name op het gebied van netwerksamenwerking en persoonlijk leiderschap. Daarom hebben we rond die thema’s de Health Transformation Communities opgebouwd. In een interactief traject van 6 maanden organiseren we 9 webinars gevuld met theorie en conceptuele kennis, 3x een 2-daagse waarin via workshops, games, intervisies en opdrachten geëxperimenteerd wordt met nieuwe inzichten en nieuw handelen.

‘Elke HTC zetten we op met behulp van zeer betrokken partner organisaties, experts, coaches en natuurlijk de deelnemers zelf. Mensen die een (regionale) sleutelrol vervullen en willen experimenteren hoe ze invloed kunnen uitoefenen op de transitie naar een gezonder Nederland. Hier is overigens geen ‘golden nugget’ voor. Het is eerder een proces van ‘voorwaarts struikelen’.

Vrije ruimte

‘We durven het ‘experiment, de HTC’ inmiddels een succes te noemen. De vorm was voor ons vernieuwend, maar achteraf kunnen we zeggen dat de tijd er rijp voor was. Zowel aan de kant van de deelnemers als aan de aanbodkant. Alles is Gezondheid en iPH wilden gidsend zijn, hadden een duidelijk kompas en een aardige route. Circa 60% was geprogrammeerd en de andere 40% hebben we bewust vrijgelaten om met de deelnemers in te kunnen kleuren aan hand van proces, behoeften en urgentie. Dit werkte goed als onderdeel van het leerproces. De kers op de taart, iets waar we op hoopten, maar dat je niet kunt programmeren, is dat deelnemers de kennisuitwisseling met de community na de intensieve HTC-trajecten voortzetten.’

Succesfactoren organisatie

• Tijd nemen in het voortraject om een goed beeld te krijgen van leervragen en behoeften Van de deelnemers in hun specifieke regionale context.
• In het klein zien we wat op regionaal ook werkt bij integrale samenwerking: respecteer elkaars verschillen en kwaliteiten. (H)erken de gemeenschappelijke behoefte. Dit werkt als voedende energie voor het hele proces.
• Wij lieten een ‘commissie van wijzen’ meedenken over de opbouw van het programma en reflecteren op 2-daagse. Deze kritische vrienden waren zeer waardevol voor het didactische proces.
• De webinars dienden als springplank om 2-daagse in te duiken. Deze kennis zorgde voor een methodisch perspectief op de drie thema’s en die kon tijdens de 2-daagse bijeenkomsten worden toegepast.
• Lees het interview met Waldermar en Joost waar je meer ingrediënten vindt die bijdragen aan succes Health Transformation Community

Leermomenten en inzichten

• Samen een systeem afbouwen, ontmantelen, is veel complexer en tijdrovender dan een nieuw systeem opbouwen.
• Om verandering in de regio goed te organiseren, hebben regio’s van de wetgever ruimte nodig om te experimenteren binnen de grenzen van de wet, met signalen waar deze wellicht een stukje moet worden opgerekt.
• Praktijkcases zijn essentieel als je van elkaars wilt leren. Ook kun je hiermee de verbinding tussen thema’s ervaren.
• Wanneer je invloed wilt hebben op transitievraagstukken zijn verschillende rollen van belang. Onder meer mensen die de vernieuwende ideeën verkondigen en agenderen en mensen om ‘oud’ en ‘nieuw’ op verschillende niveaus te verbinden. De kunst is weten welke rol wanneer passend en relevant is.
• Je ziet als mensen tegen ‘het systeem boxen’, dat er al gauw een moreel oordeel wordt gekoppeld aan ‘de zorg., ‘het ziekenhuis’ en het ministerie van VWS, terwijl dat instituten zijn waar verschillende mensen, met verschillende ideeën, belangen en invalshoeken werken. Nuanceren is van belang om samen stappen te kunnen zetten. 

‘De angst voor conflict is minder groot geworden’

Inzichten deelnemers:

• ‘Transformatie vraagt om een lange adem. De zwerm vliegt ongeveer dezelfde kant op, maar niet iedereen. En dat is oké.’
• ‘Om een transformatie in gang te zetten heb je elkaar nodig. Van niches tot slopers en van visionairs tot diegenen die afbouw faciliteren. We moeten daarom integraal naar vraagstukken kijken en beter samen  werken.’
• ‘Zoek verbinding met collega’s die helpend kunnen zijn in het afbreken van het systeem. Realiseer je dat kleine stapjes zetten ook vooruitgang is.’
• ‘Ik ga duidelijk staan voor mijn belangen, zonder dat dit ten koste gaat van oprechte interesse in de motivatie van de ander. Hierbij is angst voor conflict minder geworden, omdat dit juist mooie relaties kan opleveren.’

Samenwerking

De HTC edities zijn tot stand gekomen samen met een groot aantal partners.
Lees hier meer over.

‘De HTC helpt me enorm om meer kennis en theorie over transformatie toe te voegen aan mijn werk als adviseur. Daarmee kan ik netwerken beter begeleiden, collega’s meenemen in nieuwe inzichten.’

Prof. dr. Tim Huijts is eind 2023 benoemd tot hoogleraar Positive Health at Work aan de Universiteit Maastricht. een leerstoel van Sardes/Stichting CAOP. Positieve Gezondheid kan mensen helpen hun volledige potentieel te benutten én blijven ontwikkelen. Het doel van de leerstoel is meer inzicht bieden in hoe werkgevers Positieve Gezondheid concreet in kunnen zetten op de werkvloer.  

Oratie ‘All together now! Positief gezond werken en leren’

Tijdens zijn oratie heeft Tim Huijts laten zien hoe een focus op potentieel, ontwikkeling en samenwerking kan leiden tot een nieuwe aanpak voor Positief Gezond werken en leren. Een aanpak waarin co-creatie centraal staat.

In zijn onderzoek bekijkt Tim Huijts hoe gezondheid gerelateerd is aan sociale ongelijkheid, en hoe de wisselwerking tussen gezondheid, onderwijs en werk verloopt. Ook onderzoekt hij hoe beleidsinterventies kunnen helpen bij het terugdringen van gezondheidsverschillen.

Bekijk het webinar

Tijdens een webinar gaf hij toelichting op zijn oratie en onderzoeksagenda voor de komende jaren en hij ging met deelnemers in gesprek.

Genoemde verwachte kernelementen van Positief Gezond werken:

• samenwerking werkgever en werknemers
• focus op potentieel en kracht
• eigen regie: wat kunnen mensen zelf
• duurzaam: voor korte én lange termijn
• aandacht voor de hele mens
• in dialoog, tussen en binnen lagen

Oog hebben voor de hele mens, heeft ook positief effect op de productiviteit van een organisatie. Want een gezonde geest in een gezond lichaam leidt tot minder verzuim en duurzame inzetbaarheid. En goed werkgeverschap zorgt natuurlijk ook voor een grotere betrokkenheid van de werknemer.

Tim Huijts werkt samen met het Institute for Positive Health, Sardes, het CAOP, het onderzoeksnetwerk Positieve Gezondheid, het ROA, andere faculteiten en onderwijsinstellingen, Alles is Gezondheid én met werkgevers en werknemers binnen verschillende organisaties die actief aan de slag willen met Positieve Gezondheid.

‘Ik heb momenteel gewoon zelfs geen zuurstof nodig, want ik voel me gewoon goed,‘ een deelnemer met COPD aan Het Beste van Kampen. Een initiatief van zes organisaties die samenwerken om kunst en cultuur in te zetten voor de oudere inwoners van Kampen met de  bedoeling om kunst en cultuur specifiek bij te laten dragen aan de positieve gezondheid van inwoners en om eenzaamheid tegen te gaan.

Zo werkt het

Welzijnspartner WIJZ Kampen en culturele instellingen als de Stadsgehoorzaal, Stadsarchief, Stedelijk Museum, Bibliotheek en kunstencentrum werken samen met kunstprofessionals aan een passend aanbod voor mensen bij wie het bestaande aanbod inhoudelijk of om logistieke, fysieke, mentale of financiële redenen onvoldoende aansluit. Aanmeldingen en doorverwijzing verlopen grotendeels via de welzijnsorganisaties.

Er worden niet alleen concrete activiteiten geboden, maar er worden ook trainingen en vormen van informatievoorziening georganiseerd. Denk daarbij aan een activiteitenprogramma met sport-, cultuur- , scholing rondom dementie voor medewerkers van een zorginstelling of een wekelijkse activiteit op het gebied van bewegen, creativiteit en cultuur.

Opbrengsten voor deelnemers en professionals

Deelnemers ervaren verbeteringen in zelfvertrouwen, sociale interacties en zingeving, resulterend in een verhoogde kwaliteit van leven.
‘De rust die je erin vindt. Dat voel je, de rust in je lichaam en vooral in je hoofd” (deelnemer)
‘Dan kom ik thuis en dan zeg ik, dit heb ik gedaan. Ja, het is echt verbluffend en dan denk je, goh, zit dat nog in mij? Dat wist ik niet” (deelnemer schilderactiviteit)

Voor professionals biedt het initiatief nieuwe inzichten, verrijking van hun werkpraktijk en een breder perspectief op het effect van culturele interventies op de gezondheid van ouderen.
‘Je kan week in week uit over iemands been strijken, maar dat blijft dan zo. Maar als iemand gaat dansen in een groep, dat geeft zo’n een andere energie’. (zorgprofessional)

Wat werkt?

• Laagdrempeligheid is het sleutelwoord: gratis activiteiten in de wijk, op een vaste locatie die fysieke toegankelijkheid voor ouderen met een beperking. En op een vaste dag en tijdstip.
• Variatie in aanbod loont. Zo valt er iets te kiezen en zorg je bij de doelgroep voor nieuwe ervaringen.
• Deelnemers nemen vrijwillig en op eigen tempo deel aan de activiteiten.
• Empathische (ervaren) kunstprofessionals die in staat zijn vertrouwensrelaties op te bouwen.
• De welzijnsorganisatie als spin in het web van culturele en zorgaanbieders en ouderen.

Uitdagingen en kansen

• De samenwerkingspartners verschillen in hun taakstelling en in de mate waarin ze vrij zijn hun personeel te verdelen.
  • Maak in beide organisaties tijd en geld vrij voor samenwerking.
• Verschillen in werkwijze:. zo ervaart de welzijnsorganisatie soms dat de culturele partners te veel aanbodgericht werken. Voor de culturele partners is dit ook een manier om in gesprek te komen met de deelnemers zodat ze de vraag op kunnen halen.
  • Reserveer genoeg ruimte voor onderlinge afstemming en reflectie.
• In de laatste editie van Het Beste van Kampen is voor de culturele partners een formele constructie voor samenwerking vastgelegd in de vorm van culturele partnerschappen, waar-door de partners zich minder vrij en snel bewegen.
  • Wees je bewust van de effecten van een systematische aanpak en pas het aan als het niet werkt.

Meer weten?

Bekijk de video en bezoek de site.

In deze aflevering van de podcast WELdoeners gaan Sven van der Burg en Marcel van der Zee in gesprek met Margriet de Jager en Trodessa Barton. Margriet is regiocoördinator bij Alles is Gezondheid/iPH. Trodessa is inspirator, spreker en schrijver van onder meer De Zin van de Dood.

Ze spraken met elkaar over de uitdagingen in het leven, over het onderwijs en de politiek. En over samenwerken, hoe het nog beter kan, over vroeger en nu, en over de zin van de dood, want daar kunnen we veel van leren.

Bekijk de videopodcast hieronder:

Over de podcast WELdoeners

Het platform WEL verbindt, faciliteert en inspireert alle Flevolanders, gemeenten, bedrijven en instellingen met een hart voor Positieve Gezondheid. In de podcast WELdoeners gaat WEL in gesprek met betrokken en bevlogen persoon op het gebied van Positieve Gezondheid. In een goed gesprek van ongeveer een half uur, ligt de focus op de pijlers van Positieve Gezondheid.

Luister nog meer podcastafleveringen van WELdoeners op de site van WEL

Hoe bevorderen we de mentale gezondheid van mensen in een kwetsbare positie?

Deze vraag stond centraal tijdens de Mental Meetup (2 februari 2023), georganiseerd vanuit de kabinetsbrede aanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’. Ervaringsdeskundigen, beleidsmedewerkers, initiatiefnemers en professionals van partnerorganisaties wisselden onder leiding van Karen van Ruiten kennis, voorbeelden en ideeën uit over mentale weerbaarheid en factoren die hier invloed op kunnen hebben zoals geld, bestaanszekerheid, bewegen en cultuur.

Het doel van deze tweede Mental Meetup:

• Het bespreekbaar en zichtbaar maken van het belang van mentaal gezond zijn en blijven.
• Partnerorganisaties te informeren over de aanpak en aanpalende activiteiten.
• Inspirerende praktijkvoorbeelden delen en nieuwe activiteiten verbinden aan de landelijke beweging voor mentale gezondheid.

Alleen dan Samen
Mia Wessels, arts, spreker en inspirator, benadrukt in haar Spoken Word het belang van naar elkaar luisteren en echt nieuwsgierig zijn naar de ander. Naast kwetsbaar zijn we ook krachtig. En in welke ‘groep’ je je ook bevindt, wie verlangt er niet naar een gevoel van écht samen?
Luister en kijk naar Alleen dan Samen van Mia Wessels

Verkenning Pharos
Om de urgentie in beeld te brengen en het verband te leggen tussen het effect van stress (door geldzorgen) en de mentale weerbaarheid, voerde Pharos een verkenning uit naar de mentale gezondheid van mensen in een kwetsbare positie. Meer over de verkenning.

Initiatieven die helpen
Twee mooie voorbeelden van initiatieven die mensen in een kwetsbare sociaaleconomische positie helpen zijn Geldfit en Stut Theater.

• Bij Geldfit krijgen mensen een passend advies of worden ze in contact gebracht met iemand die met ze meedenkt.
• Stut Theater geeft een podium aan mensen die vaak niet gehoord of gezien worden.

In beweging
Beweging kan mensen (in een kwetsbare positie) mentaal, fysiek en op het sociale vlak helpen. Stichting Life Goals opende tijdens de Mental Meetup de deuren voor buurtgenoten en zet zich in om mensen die dit nodig hebben via samen sporten nieuw perspectief te bieden.

Schulden en mentale problemen
Sadik Harchaoui en Amine Bakkali van SchuldenlabNL benadrukten de noodzaak van samenwerken en het belang van de ervaringen en behoeften van mensen over wie het gaat. Persoonlijke verhalen zijn onder meer terug te vinden in het onderzoek dat Amine deed naar de samenhang tussen schulden en psychische problemen bij jongeren.
Lees ons interview met Amine en download het onderzoek

Brede benadering
Hoe kom je uit een isolement? Hoe zoek je hulp als je niet beseft dat je in een kwetsbare positie verkeert? Karen van Ruiten benaderde mentale gezondheid vanuit verschillende invalshoeken met Staatssecretaris Maarten van Ooijen, (VWS), Carsten Herstel, directeur-generaal Sociale Zekerheid en Integratie (SZW) en ervaringsdeskundigen Sali, Christiaan en Emine.  Ter inspiratie, enkele citaten:

Sali: “Geloof in ons, vertrouw in ons en help ons onze kracht te laten zien.”

Maarten van Ooijen: “Mijn les uit deze verhalen is dat als je met een hulpvraag komt door zorgen of stress dat we in het zorgsysteem de klok terug moeten zetten en op zoek moeten gaan naar de trigger. Het zorgsysteem draait nu nog de klok vooruit; heb je problemen, dan kijken we naar hoe we die oplossen. We moeten kijken naar hoe het komt.”

Karsten Herstel: “Hoe kun je mensen vanuit beleid helpen als ze worstelen met geldzorgen. Geldzorgen zijn vaak een katalysator voor heel veel problemen binnen een huishouden.”

Emine: “De schaamte en het taboe moeten doorbroken worden om geholpen te kunnen worden voor een hoopvolle toekomst.”

Staatssecretaris Maarten van Ooijen roept meer organisaties op zich aan te sluiten bij de landelijke beweging voor mentale gezondheid in Nederland. Bekijk en deel de video.

Deze tweede Mental Meetup is één van de initiatieven van ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’: een dag waarop activiteiten worden georganiseerd op diverse plekken in het land met mentale gezondheid als thema. Staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) initieerde samen met collega bewindspersonen van VWS, SZW en OCW de kabinetsaanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’.

Crisis in Europa, spanningen tussen mensen en de gevolgen van corona. Ook in 2023 wordt veel van ons gevraagd. Hoe gaan we daarmee om? Hoe blijven we gezond?

Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte en klachten. Elementen als veerkracht, zingeving en zelfmanagement staan steeds meer centraal.

Deze serie video’s gaat in op wat iemand veerkracht geeft. Wat betekent dat in de praktijk? Hoe houd jij regie over je leven? Wat zijn tips om veerkrachtig te blijven?

We vragen het aan Hans Peter Jung (huisarts), Paul Loomans (coach en trainer), Karen van Ruiten (Alles is Gezondheid) en Machteld Huber (grondlegger Positieve Gezondheid),

Zo houdt Hans Peter Jung zichzelf veerkrachtig door de natuur in te gaan, te reflecteren en daar nieuwe energie op te doen. Bekijk video:

Bij ‘tijdsurfer’ Paul Loomans draait veerkracht om de goede balans vinden in je energie. Energie geven én terug laten komen. Ga goed om met tijd en neem rust als vertrekpunt. Bekijk video:

Voor Karen van Ruiten gaat veerkracht over ‘flow’. Het soepel heen en weer kunnen bewegen tussen werk en thuis, binnen en buiten én meegaan met de beweging in jezelf. Bekijk video:

Machteld Huber ziet veerkracht als het vermogen om te gaan met de uitdagingen in het leven. Zonder jezelf kwijt te raken en ook om ervan te leren. Bekijk video:

De LIVECAST: TRUSTED NETWORKS met Alex Jadad, Machteld Huber, Daan Bultje & Peter Bennemeer gaat over vertrouwen in netwerksamenwerking en biedt handvatten die voor iedereen relevant en toepasbaar zijn. Op deze pagina kun je de uitzending van 10 november 2021 terugkijken en tref je links aan naar sprekers en tips om verder te lezen. Ook verwijzen we naar de speciale livestream tijdens onze Livecast: Redefining Health op 9 november, waarin Alex Jadad en Machteld Huber samen in gesprek gingen over Trusted Networks. Voel je vrij de video’s en informatie te delen met je netwerk.

Bekijk hier de volledige liveregistratie vanuit Landgoed Zonneoord in Ede.

Sprekers

De uitzending duurt circa 90 minuten met: Alex Jadad (Canadees-Colombiaanse arts, filosoof, leraar, onderzoeker en innovator), Machteld Huber (iPH, grondlegger gedachtegoed Positieve Gezondheid), Daan Bultje (Healthy Ageing Network Noord NL), Peter Bennemeer (voormalig bestuurder ziekenhuis Bernhoven, auteur) en presentator Marianne van den Anker (NPO).

Thema: Trusted Networks

Tien jaar geleden publiceerden Machteld Huber, André Knottnerus, Henk Smid, Alex Jadad en vele anderen, in de British Medical Journal, een nieuw concept van gezondheid waarin veerkracht en eigen regie centraal staan. In Nederland is dit verder ontwikkeld in Positieve Gezondheid; in Canada door Alex Jadad in Trusted Networks.

Kun je vertrouwen bewust inzetten als onderlegger voor samenwerkingen? Samen met Institute for Positive Health gingen we op zoek naar het antwoord op deze vraag. De zoektocht startte bij het boek Trusted Networks door Alex Jadad, die ons bracht bij het punt van samenwerking bewust organiseren vanuit vertrouwen. We zochten naar Nederlandse praktijkvoorbeelden van ‘Trusted Networks’. Hoe leid je een organisatie door een grote transformatie? Hoe transformeren we het zorgsysteem naar een systeem waarbinnen gezondheid centraal staat en hoe kunnen we netwerksamenwerkingen opbouwen op basis van vertrouwen en blijvend positieve impact genereren?

Speciale livestream met Alex Jadad en Machteld Huber

Deze livestream is uitgezonden tijdens de Livecast: Rediscovering Health op 9 november, met  Alex Jadad. Alex is auteur van het boek ‘Trusted networks for Health & Care’ en verantwoordelijk voor de stelselherziening van de zorg in Colombia. Ook stond hij 10 jaar geleden met Machteld Huber (iPH) aan de wieg van de beweging van Positieve Gezondheid. Machteld pakte dit op met het bekende spinnenweb en Alex ging er mee aan de slag in  een netwerkbenadering. Nu leggen we de verbinding weer en zien dat beide uitwerkingen nodig zijn.

Meer weten?

• Bekijk de video over het ontstaan van Positieve Gezondheid en de ontwikkeling afgelopen 10 jaar.
• Ga naar de Kennisbank Positieve Gezondheid.
• Impressie  iPH-conferentie ‘Health as the ability to adapt and self-manage