‘Denk niet in systemen, maar in mensen’. ‘Behoud ruimte voor experimenten voor lokaal en regionaal maatwerk’. ‘En investeer meerjarig (zeker tien jaar) in gezondheid en gedrag’. Dit is slechts een greep uit de waardevolle input van de circa 70 deelnemers aan de regiosessies ‘Iedereen aan zet voor een gezonde leefstijl’, die op initiatief van staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS online plaatsvonden op 28 januari, 29 januari en 2 februari 2021.

Aanleiding

De definitie van gezondheid is veel breder dan ‘niet ziek zijn’. Sinds 2018 werken ruim 70 maatschappelijke organisaties en een flink aantal gemeenten aan de vertaalslag van het Nationaal Preventieakkoord om gezond leven makkelijker te maken. In het licht van de corona-epidemie is de urgentie en het belang van een gezonde leefstijl scherper afgetekend. Onder meer wetenschappers en medici hebben opgeroepen om leefstijl explicieter op de agenda te zetten.

Samen met Alles is Gezondheid organiseerde het ministerie van VWS drie sessies over gezondheid, leefstijl en de regionale inzet daarbij in het noorden, midden en zuiden van Nederland. Sessies met een gevarieerde mix aan deelnemers zoals gemeentelijke vertegenwoordigers, projectleiders van lokale initiatieven en GGD’en, wetenschappers, professionals eerstelijnszorg, medische specialisten en partners van het Nationaal Preventieakkoord.

Opbouw sessies

Elke sessie was opgebouwd langs vier thema’s en startte met een – vooraf opgenomen – gesprek waarbij Karen van Ruiten, programmadirecteur Alles is Gezondheid, de thema’s voorlegt aan staatssecretaris Paul Blokhuis. Bekijk de video.

Hier volgt een samenvatting van de waardevolle inbreng in reactie op de vier thema‘s:

1 Hoe kunnen we succesvol leefstijlinterventies inzetten en laten werken voor mensen met een gezondheidsachterstand?

• Laat het lokaal gebeuren (lokaal beleid maken) en laat dat het landelijk beleid versterken (en andersom). Neem behoeften mee van de mensen om wie het gaat. Naast infrastructuur is ook aandacht voor cultuur en diversiteit nodig als je kijkt naar regionalisering.
• Gelijkwaardigheid is belangrijk. Hoe krijgen bewoners, organisaties en lokale leefstijlinitiatieven buiten de zorg een stem? Zorg in het kader van iedereen aan zet, dat iedereen ook echt iedereen is.
• Begin bij de eerste 1000 dagen, start met mensen helpen gezondere keuzes te maken, begeleid ouders.
• Maak het eenvoudiger. Het is met alle accreditaties, licenties, aangepaste uurbedragen, etc. te ingewikkeld om bijvoorbeeld Gecombineerde Leefstijl Interventies (GLI’s) te implementeren.
• De helft van de Nederlanders beweegt te weinig. Zorg dat gemeenten dit integraal kunnen aanpakken, met zo min mogelijk regels. Kijk naar wat nodig is (zie bijvoorbeeld de buurtsportcoach).
• Gebruik de bestaande infrastructuur met lokale sportclubs. Equipeer deze met goed gekwalificeerde begeleiders en laat ze op gevarieerdere tijden open zijn. Dan heb je dicht bij huis een netwerk aan mensen die daadwerkelijk kunnen helpen.
• Zoek verbinding met het sociaal domein, kijk naar de condities waarin mensen leven en neem de context mee (waaronder schulden, werk en leefomgeving).
• Zorg voor infrastructuren en omgevingen die bewegen stimuleert. Kijk naar de omvang van bijv. schoolpleinen (geen grote kiss & ride plekken ten koste van speelplekken voor kinderen).
• Vertaal landelijke interventies naar lokaal en andersom. Er zijn veel mooie evidence based interventies, zeker ook voor kwetsbare groepen. Laten we die delen en gebruiken.
• Neem de opgave terugdringen gezondheidsverschillen expliciet mee in de Wet publieke gezondheid.

Welke mogelijkheden en kansen zijn er voor huisartsenzorg en eerstelijnszorg (en ziekenhuizen) voor de versterking van gezondheid en preventie?

• Zorg voor helderheid: Wat is preventie? Welke plek krijgt leefstijlgeneeskunde hierin?
• Verbindt gemeenten, wijken en curatieve zorg volgens het mixed care principe (juiste mix
  van zorgverleners per patiënt). Pas de financiering hier op aan.
• Denk breder dan de eerste lijn: ook ziekenhuizen, arbozorg en sociaal domein. Denk
  bijvoorbeeld aan preventie en GLI in de werkcontext. En vergeet ook het onderwijs niet.
• Zorgopleidingen kunnen integraler, kijk breder naar de mens in het geheel.
• We kunnen artsen met maatschappelijk werkers samen een plek geven in de wijk, met
  ruimte voor kijk- en luistertijd, zodat ze bij mensen aan de vraag achter de vraag toe te
  komen.
• Zorg voor ontschotting van de psychische en de somatische zorg.
• Ondersteun de mensen die het moeten doen (zoals gemeenteambtenaren), niet alleen met
  geld maar ook in kracht.
• Investeer in opleiden van zorgprofessionals en preventiemedewerkers zoals
  leefstijlcoaches.
• Maak de financiën echt vrij en maak ruimte voor bestaande projecten om een gezonde
  leefstijl te stimuleren. Ook bijvoorbeeld op het gebied van werk en mensen met chronische
  gezondheidsproblemen.
• Haal volumeprikkels weg uit de zorg. Het draait om gezondheid en gedrag.
• Investeer voor alle lijnen in kinderen, vergoed volledig de GLI voor kinderen zoals voor
  volwassenen al gebeurt.

Hoe kijken jullie aan tegen het idee van een regionale preventie infrastructuur, zoals in de discussienota Zorg voor de Toekomst staat? (Afspraken tussen gemeenten en zorgverzekeraars in de regio).

• Biedt helderheid: wat is een regio, wat kun je daarbinnen van elkaar verwachten?
• Duiding van preventie is cruciaal. Zorg voor sterke verankering in meerdere wetten.
• Kijk bij regionale inrichting naar de implementatie van netwerkzorg en leefstijlpaden.
• Maak iemand verantwoordelijk vanuit de overheid als het gaat om de regiobeelden.
• Zie de centrale gezondheidsverlener als voorbeeld, met aandacht voor jeugd.
• Zorg dat iedereen elkaar kan vinden in netwerken, ga versnippering tegen. Zorg voor een
  regionale preventiestructuur naar het voorbeeld van de gezonde basisscholen.
• Bedenk geen landelijke uniforme oplossingen. Kijk naar couleur locale. Zorg voor lokaal
  maatwerk. Begin met netwerken van de mensen zelf bijvoorbeeld via groepsactiviteiten.
  Werk niet alleen met gemeenten, maar ook met het onderwijs.
• Behoud ruimte voor experimenteren. Laat lokaal, regionaal en landelijk van elkaar leren en
  elkaar versterken.
• Rond het concept Positieve Gezondheid weten veel partijen elkaar goed te vinden. We
  kunnen meer vanuit dit brede welzijnsaspect van mensen denken en handelen.
• Zie gezondheid vooral als middel om dingen te veranderen. Betrek ook onderwijs. Help gezondheidsvaardigheden te ontwikkelen.
• Wettelijke basis maakt het lastig data die ten grondslag ligt aan een regiobeeld te gebruiken. Hoe kunnen we toch die data inzetten voor analyse en effectmetingen?

4. Last but not least: met welke oplossingsrichtingen moet een volgend kabinet aan de slag, op het gebied van leefstijl en gezondheidsbevordering?

• Overheid: practice what you preach. Werk integraler! Health in all policies.
• Zorg voor pragmatische laagdrempelige aanpakken en een heldere structurele koers voor
  zeker 10 jaar.
• Implementatie vraagt een lange adem. Niet steeds opnieuw beginnen, maar biedt ruimte
  voor experimenteren, testen en doorzetten.
• Zorg dat relevante ervaringen met pilots en innovaties niet in de regio’s blijven hangen.
  Deel ze op landelijk niveau zodat ook anderen hiervan kunnen leren.
• Ook (zorg)professionals moeten integraler kijken en samenwerken. Haal de vrijblijvendheid
  eraf ook als het gaat om professionals.
• Er is een gezamenlijke visie en missie nodig, integrale organisatiekracht en elkaar kennen
  en elkaar vertrouwen. Dan is goede samenwerking mogelijk. Denk aan het Kavelmodel:
  anders organiseren, financieren, monitoren, etc.
• Pak de bureaucratie aan, er zijn te veel regels waardoor implementatie wordt bemoeilijkt.
• Neem milieu mee in het brede gezondheidsbeleid.
• Doe iets met de aantrekkelijkheid van preventie, maak preventie sexy.

Reflectie van staatssecretaris Paul Blokhuis en Francine L’Ortye, waarnemend directeur Publieke Gezondheid (VWS):

Inspirerend om in jullie midden te zijn want bij jullie zit veel energie, kennis en kunde.
Er is veel draagvlak om preventie beter op de kaart te zetten, ook in de Tweede Kamer. Dit is een hele rijke oogst voor de preventie-agenda waar we verder mee aan de slag kunnen. Blijf ons vooral voeden en ideeën en suggesties met ons delen.

Op het gebied van leefstijl, preventie, gezondheidsbevordering en positieve gezondheid is een beweging gaande. We kunnen met drie sturingsinstrumenten deze beweging versterken. De prijsprikkel, bijvoorbeeld in de vorm van een suikertaks, beschikbaarheid, (zoals de locaties van fastfoodketens en ongezonde aanbiedingen bij de kassa) en de inzet van publiekscampagnes om mensen te helpen een gezondere leefstijl te ontwikkelen.

Het is een uitdaging voor een volgend kabinet om meer te investeren in het makkelijker maken van de gezonde keuze, zodat gezonde voeding ook bereikbaar is voor de lagere inkomensgroepen. We kunnen met verschillende initiatieven de beweging breder maken. Daarbij hebben we ook de andere ministeries nodig. Integraliteit begint ook bij ons als ministerie zelf.

We pleiten in de discussienota Zorg voor de Toekomst voor minder vrijblijvendheid rondom de inzet op preventie en de verplichting voor gemeenten om in te zetten op preventie en gezondheid. Naast wettelijke verplichtingen gaat het ook om middelen. We hebben met elkaar nagedacht over de inhoud. Daar is meer geld voor nodig. Ook voor verzekeraars willen we zorgen voor een verplichting om te investeren in preventie, bijvoorbeeld door in de Zvw explicieter te regelen wat de taak van de zorgverzekeraar is ten aanzien van de infrastructuur.

We zijn het met jullie eens, dat we op rijksniveau niet te veel moeten dichtspijkeren. Wij kunnen vanuit het Rijk randvoorwaarden opstellen en daarmee regionaal en lokaal vrijheid bieden. Dat willen we juist doen vanuit de gedachte dat we niet met landelijke blauwdrukken willen werken. Het gaat om regionaal én lokaal maatwerk.

De vraag wat een regio is, is legitiem. We hebben herkenbare regio’s nodig, op kleinere schaal dan provincies, bijvoorbeeld de 25 GGD-regio’s. We willen regio’s meer uniform maken en een grotere stem geven. We hebben jullie gehoord over de wens gemeenteambtenaren meer te laten meedenken op inhoud. Ook de GGD’en willen we op inhoud laten meedenken met regionale netwerken. Gelijkwaardigheid is een belangrijk aandachtspunt. Sommige partijen zoals bewonersinitiatieven zitten niet in het (zorg)stelsel, die kunnen niet meedenken, terwijl initiatieven van mensen uit de wijk een goede bijdrage kunnen leveren aan gezondheid en een gezonde leefstijl. We moeten het veld zo breed mogelijk houden.

Als we kijken naar de eerstelijnszorg, dan is het wenselijk dat een huisarts of fysiotherapeut durft te kijken naar het complete plaatje van die persoon. En het gesprek aan gaat over gezond eten en bewegen. Het is belangrijk dat opleidingen van deze zorgverleners meer aandacht besteden aan leefstijl, gezondheid en integraal denken. Als we meer ‘kijk en luistertijd’ beschikbaar stellen voor de brede eerstelijnszorg, dan is het een mooie bijvangst dat ziekenhuizen het wat rustiger krijgen. Denk aan de praktijk van Hans Peter Jung, huisarts en transformator op het gebied van Positieve Gezondheid.

Milieu is een onderwerp dat meer aandacht verdient. We gaan op allerlei vlakken meer aan de voorkant investeren. Daarbij is milieu en een gezonde leefomgeving ook van belang.
Preventie sexy maken, dat spreekt ons wel aan. We willen de gezonde keuze makkelijker maken, onder meer met prijsprikkels werken. Misschien dat jullie aanvullende ideeën hebben; ik houd me zeer aanbevolen.

We hebben onder andere met het Nationaal Preventieakkoord een beweging in gang gezet die niemand meer gaat stoppen. Wat ons betreft is het niet de vraag óf we verder gaan, maar hoe breed die beweging wordt.

Op 14 december jl. is de discussienota Zorg voor de Toekomst gepubliceerd voor consultatie. Deze consultatie is inmiddels gesloten en we hebben veel waardevolle input ontvangen, dank daarvoor. De ontvangen input en de bevindingen uit de regiosessies benutten we om deze gedachtenontwikkeling verder te voeden. Hartelijk dank voor jullie bijdrage!

Deze sessies zijn georganiseerd door het Ministerie van VWS en Alles is Gezondheid
Vraag of suggestie?

Neem contact op met:

• Daphne Bandel, beleidsadviseur directie Publieke Gezondheid, ministerie van VWS via dc.bandel@minvws.nl
• Janny de Boer, netwerkadviseur Alles is Gezondheid via janny.de.boer@allesisgezondheid.nl

Op woensdag 13 januari 2021 organiseerde iPH in samenwerking met Alles is Gezondheid de eerste Positieve Gezondheid Live: een terugkerende livecast met wisselende thema’s en praktijkvoorbeelden van Positieve Gezondheid.

Met het netwerk Groene Gezonde Leefomgeving wordt ingezet op de gezonde kracht van de natuur. Via mooie projecten uit de praktijk in Noord-Holland zie je op welke manier de groensector met andere sociale domeinen samenwerkt om zo veel mogelijk mensen te laten profiteren van de gezonde effecten die de natuur op ons en onze omgeving heeft.

De volgende mensen en initiatieven komen in de video aan bod:

Jolanda Maas is senior onderzoeker aan de sectie Klinische Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze houdt zich sinds 2005 bezig met onderzoek naar de helende werking van groen in de leef-, opvang-, school-  en zorgomgeving. Zij geeft aan dat er steeds meer wetenschappelijk bewijs is, dat groen werkt om zowel fysieke als mentale klachten te verminderen. Ook als sprake is van een aandoening als depressie of een angststoornis.
Meer weten?

Dorien Kotterman is eigenaar van de Groene Reiger. Het bedrijf waarmee ze projecten opzet om mensen te verbinden en laten profiteren van de natuur. Onder meer op het Landgoed Willibrordus, waar ze in samenwerking met GGZ NHN De Groene Brug ontwikkelde om via activiteiten, groene werkplekken, wandelingen en ommetjes stigma’s te verminderen en de lichamelijke en mentale gezondheid van bewoners, medewerkers en omwonenden te verbeteren.

Via Ronald van Zon maken we kennis met Gezond Natuur Wandelen. Een mooi project dat 6 jaar geleden in Haarlem en Texel van start ging en dat inmiddels loopt in 7 provincies en 50 gemeenten. Het doel is door heel Nederland een fijnmazig netwerk te hebben van de gratis natuurwandelingen zodat de impact groot wordt op gezondheid en welzijn.

Over het tiny forest in Den Helder vertelde Projectleider Peter Luijten van IVN natuureducatie.  In gemeente Den Helder worden in samenwerking met een groot aantal partners vier minibosssen geplant om de natuur dichter bij de mens en in dit geval kinderen te brengen. De natuur is goed voor mens en dier en zorgt voor meer hittebestendigheid en biodiversiteit in de stad.  Meer weten?

Jacob Spaander is verandercoach en dakboer. Hij is een van de initiatiefnemers van de Daktuin op zorgcentrum Pennemes in Zaandam. Een zorgcentrum dat via natuurinnovatieve projecten zorgt voor verbinding, activiteiten en meer gezondheid voor bewoners, medewerkers en buurtgenoten. Meer weten?

Netwerk Groene Gezonde leefomgeving, met landelijke, regionale en lokale leden, is een lerend netwerk dat vergroening en activiteiten stimuleert die zoveel mogelijk mensen en in het bijzonder kwetsbare groepen in contact brengen met de natuur. Meedoen of meer weten? Ga naar Platform Groen Kapitaal.

Dat voor het gezonder maken ook de financiële prikkels relevant zijn en verandering behoeven verkenden we met elkaar in het traject Gezonde rekenkamer.

In het kavelmodel testen en organiseren we samen de randvoorwaarden om met elkaar de gezondheid van de inwoners te verbeteren in een afgebakend geografisch gebied. Gezondheid moet een vanzelfsprekendheid zijn; een basisprincipe voor de inrichting van de samenleving. Met het kavelmodel kunnen inwoners gezondere keuzes maken, zorgprofessionals mensen weer centraal stellen en is er structureel voldoende geld om door te groeien naar een systeem waarin naast zorg ook gezondheid steeds meer centraal staat.

Het kavelmodel is een initiatief van Health KIC en wordt gefaciliteerd door Noaber Foundation, Menzis, PGGM, Alles Is Gezondheid en het Ministerie van VWS. Met het kavelmodel kunnen inwoners gezondere keuzes maken, zorgprofessionals mensen weer centraal stellen en is er structureel voldoende geld om door te groeien naar een systeem waarin naast zorg ook gezondheid steeds meer centraal staat.

Momenteel worden er de verkenningen uitgevoerd naar welke gebieden als kavel kunnen starten. Voordat een gebied als kavel kan starten, wordt er onder andere bekeken of er al bestaande samenwerking is met genoeg lef en leiderschap, of de systeemspelers willen of moeten veranderen en of er voldoende verbeter- en besparingspotentieel aanwezig is. Binnen díe kavels met voldoende potentieel gaan we vervolgens 3 dingen anders doen.

Anders Organiseren

We gaan anders organiseren; domeinoverstijgend samenwerken, gericht op positieve gezondheid, met en voor de inwoners. Samen met de huidige systeemspelers gaan we op weg naar het nieuwe normaal. Een tijdelijk team van experts ondersteunt de inwoners, professionals en bestuurders met extra kennis, kunde en organisatiekracht. Met elkaar bepalen we wat de behoefte is en waar de échte potentie in het gebied ligt. Zo creëren we draagvlak en betrokkenheid.

Anders Financieren

We gaan anders financieren door middel van een investeringsfonds. De bestaande regioplannen, die gericht zijn op meer gezondheid, krijgen we in het huidige systeem niet of slechts tijdelijk betaald. De eenmalige investering uit het fonds biedt de partijen binnen de kavel de financiële ruimte om ideeën uit te voeren om zo méér gezondheid te realiseren en daarmee de stijgende zorgkosten te remmen. Met behulp van shared savings afspraken worden de verminderde meerkosten vervolgens verdeeld tussen de betrokken partijen.

Anders Monitoren

Om anders te kunnen organiseren en financieren moeten we ook anders monitoren. We brengen in beeld wat wel en niet werkt op gebied van gezondheidsinterventies. We meten niet alleen ziekte, maar ook de beleefde gezondheid over de hele levensloop. Anders monitoren is ook inzicht geven in ziekte en gezondheid van de kavel en verantwoorden wat met het bestede geld is gebeurd.

Zie voor meer informatie https://www.kic.nl/

De druk die het COVID-19 virus op onze samenleving en op de gezondheidszorg legt is ontwrichtend. Tegelijkertijd zien we dat de digitalisering binnen de zorg een grote vlucht neemt.

ReSTART HEALTHcare

Alles is Gezondheid lanceerde  samen met partners Deloitte, Nationale-Nederlanden, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Agis Innovatiefonds en Dutch Hacking Health initiatief reSTART HEALTHcare. Van 11 tot 15 juni organiseerden we  gezamenlijk een virtuele hackathon om (digitale) vernieuwing te versnellen en gezondheid en zorg van morgen structureel vorm te geven.

Virtuele hackathon

Doel van de hackathon was het versnellen van digitale innovaties die zorgen voor het herstarten van de zorg en verbeteren van gezondheid in Nederland. Dit is georganiseerd met zowel partijen uit de gezondheidsbranche als uit het omringende ecosysteem. Alle teams stonden voor dezelfde uitdaging:

“hoe kunnen wij de gezondheid en veerkracht van de burger, professional en patiënt vergroten”?

Onderstaand een greep uit verschillende publicaties rondom reSTART HEALTHcare,  de start van het initiatief, het verloop van de hackathon en het vervorlgtraject.

• Lees hier de aankondiging van reSTART HEALTHcare
• Impressie hackathon ‘Mantelzorgplatform wint Hackathon reSTART HEALTHcare’
• Blog netwerkadviseur Bonita Kleefkens met impressie van de hackathon en vervolgtraject
• Interview met winnaar hackathon Regiethuis.nl, Jan-Willem Hoogeweegen

Dertig minuten per dag bewegen in de natuur en je voelt je beter. Dat is de boodschap van de wachtkamer-animatie die de projectgroep Beter in het Groen van GGD Gooi en Vechtstreek heeft gemaakt over de positieve relatie tussen natuur en onze gezondheid.

Deze video-animatie is ontwikkeld aan de hand van een interviewronde onder huisartsen.

Vergeleken met hoogopgeleiden leven laagopgeleiden ruim zes jaar korter en bijna negentien jaar in minder goed ervaren gezondheid. Bepalend voor deze verschillen zijn gezondheidsvaardigheden: het kunnen vinden, begrijpen, beoordelen en toepassen van informatie bij het nemen van beslissingen die met je gezondheid te maken hebben.

Gecombineerde aanpak

Voel je goed! is een doelgerichte aanpak van 20 weken om de gezondheid en leefstijl van laaggeletterde volwassenen met overgewicht te verbeteren door eet- en beweegadviezen te combineren met groepslessen gezondheidsvaardigheden.

Deelnemers aan het woord

Alles is Gezondheid sprak drie deelnemers die met Voel je goed! aan de slag zijn gegaan. Mala, Harry en Christel vertellen hoe ze ‘anders leven’ om gezonder te worden en blijven.

Mala: “Als je je goed voelt en minder weegt heb je meer zin om van alles te doen.”

Goede resultaten

De aanpak heeft inmiddels de eerste successen geboekt. De belangrijkste onderzoeksresultaten zijn dat de deelnemers:

• gemiddeld 2,8 kg zijn afgevallen;
• in Body Mass Index (gemiddeld verschil 1,1 kg/m2) zijn gedaald;
• een smallere tailleomvang (gemiddeld -3,6 cm) hebben;
• een verbeterde algemene gezondheid ervaren;
• meer fruit eten;
• verbeterde gezondheidsvaardigheden ervaren;
• ervaren dat ze beter kunnen opschrijven wat ze bedoelen.

Lees meer over het onderzoek en de resultaten.

Grijs, Groen & Gelukkig laat zien dat de natuur als zorginterventie werkt en wil hiermee een revolutie ontketenen binnen de ouderenzorg. IVN kan via dit project, met ondersteuning van de Nationale Postcode Loterij, tienduizend ouderen een gelukkige oude dag bezorgen.

Grijs, groen en gelukkig draagt in drie jaar bij aan het vergroenen van 100 zorgcentra, waarmee 10.000 ouderen in contact komen met de natuur. Op die manier kunnen ze zelf de voordelen van de natuur ervaren en hun welzijn verhogen. Ook medewerkers van de zorgcentra hebben er profijt van. Ze zijn bijvoorbeeld meer tevreden en hebben minder stress.

Met een gevarieerde natuurbelevingsactiviteiten en samenwerking met omwonenden, zorgprofessionals, en mantelzorgers komen mensen weer in contact met de natuur en vergroten daarmee hun welzijn.

Meer weten?

Het programma kent veel voorbeelden, partners en mogelijkheden.