Twee duurzame buurtinitiatieven: een prachtig huwelijk (deel I)

Op dinsdag 5 juni waren we met een gemêleerde afvaardiging vanuit het netwerk van Alles is gezondheid… op belevingsbezoek bij twee geslaagde buurtinitiatieven: Vereniging Aardehuis in Olst en de voedselcoöperatie uit Broekland. Estella Franssen en Mireille Groot Koerkamp vertellen wat er nodig is voor een succesvol bewonersinitiatief. Lees deel 1 van de reportage van het belevingsbezoek.

… een groep vrienden uit Deventer. Met elkaar deelden zij een gemeenschappelijke zorg: de fossiele brandstoffen raken op, het  aantal grondstoffen is eindig en er zwerft ontzettend veel afval rond. Een negatieve ontwikkeling voor klimaat en gezondheid. Dat moet anders, dacht de groep. Ze lieten zich inspireren door een Amerikaans voorbeeld, wat dit alles ondervangt: ‘earthships’.

Wat als je in Nederland een soortgelijke woonwijk bouwt van zoveel mogelijk afvalmateriaal, dat zelfvoorzienend is en waarbij je zo min mogelijk brandstoffen verbruikt? Een droom was geboren.

Belevingsbezoek 5 juni 2018

Nu ruim 10 jaar later zijn we met een gemêleerde afvaardiging vanuit het netwerk van Alles is gezondheid… op belevingsbezoek bij Vereniging Aardehuis in Olst. En we zijn niet de enigen, 7000 bezoekers gingen ons al voor. Estella Franssen, bewoner van Vereniging Aardehuis en projectmanager bij De Ulebelt (centrum voor natuur- en milieueducatie voor diverse burger-, buurt-, en wijkbewegingen in Oost-Nederland), vertelt wat er allemaal nodig is voor een succesvol bewonersinitiatief. Een terugblik op deze dag.

Earthships

Een grote inspiratiebron voor het project was Michael Reynolds. In de jaren ‘60 bedacht hij een duurzaam concept: Eartships. Een earthship is een ‘aardehuis’, oftewel een gebouw gemaakt van afgedankte autobanden, volgestampt met aarde. Dit was de basis waarop het initiatief in Nederland is gevormd.

Met elkaar klopten zij aan bij gemeente Deventer. De gemeente verzocht hen over een jaar terug te komen. “Er was nog een hoop uit te zoeken. Denk aan vragen als: waar wordt de grond gekocht, hoe ver willen we wonen van Deventer, wie regelt de vergunningen, welke bouwmaterialen zijn geschikt, hoe zit het met de opwek van elektriciteit en met de toevoer van water?” Om antwoord te vinden op deze vragen, deden de vrienden inspiratie op bij earthships elders in Europa.

Huwelijksaanzoek

De antwoorden waren er, maar de wensen van gemeente Deventer en de vriendengroep lagen niet op één lijn. Gelukkig belde gemeente Olst-Wijhe met een mooie mededeling: ‘wij hebben plek’. “Dit was een prachtig huwelijksaanzoek”, vertelt Estella. “Daarvoor hadden we nooit contact met hen gehad, maar een wethouder had over ons idee gehoord en was geïnteresseerd. Bovendien stond duurzaamheid hoog in het vaandel bij de gemeente.”

Sindsdien zetten beide partijen in op een intensieve samenwerking. “Het is een kleine, informele gemeente met een platte organisatiestructuur. Door de korte lijntjes verliep de communicatie soepel. Dat resulteerde in 1,3 hectare grond in 2011. In de zomer van 2012 startte de bouw en in december 2014 waren alle woningen gebouwd.”

Van bouwplaats naar woonwijk

Hoewel het bouwproces relatief snel verliep, ging de totstandkoming niet zonder slag of stoot. “Het vraagt ontzettend veel van de bewoners. Als een groep amateurs hebben we een compleet bouwbedrijf opgezet. We bouwden 7 dagen per week, waarbij iedereen minstens één dag per week meewerkte. En dat terwijl we allemaal een eigen huis, gezin en baan hadden. Achter het bureau op het werk konden we eigenlijk pas even ‘uitrusten’.”

In het voortraject zijn er veel wisselingen geweest in de groep. “We startten met twintig huishoudens en uiteindelijk zijn van die groep drie bewoners hier daadwerkelijk gaan wonen.” Estella vertelt dat ze zich dan ook pas na drie maanden ‘mocht’ hechten aan iemand. “De derde maand bleek een beslissend moment voor de bewoners: zetten zij door of niet. Door factoren als geld en tijd haakten velen af.”

Volgens Estella zijn flexibiliteit en commitment dé essentiële factoren voor een buurtinitiatief. “Besef dat het beginbeeld kan afwijken van het eindproduct. Latere instappers hadden dan ook een veel realistischer beeld van de definitieve woonwijk dan de starters. Daarnaast vereist een buurtinitiatief volledige betrokkenheid en investering in tijd. We werden niet betaald in euro’s, maar betaald in een nieuw huis.”

Verbondenheid

Ook Estella stapte met een ander idee het traject in. “Ik droomde van een duurzaam huis met natuurlijke materialen, waarin ik gasloos kon wonen. Achteraf gezien, bleek dat een middel te zijn en geen doel. Het échte doel was het bouwen van een hechte gemeenschap waarin we gezamenlijk verbindingen aangaan.”

Volgens Estella is verbondenheid een fundamentele voorwaarde voor gezondheid. “Het is ontzettend belangrijk om mensen om je heen te hebben waarmee je je verbonden voelt. Wederzijdse afhankelijkheid is geen last –zoals dat in onze Westerse cultuur wordt aangeleerd -, maar een waarde. Dat had ik van tevoren nooit voorzien.”

De Vereniging Voor Eigenaren is bij Vereniging Aardehuis dan ook anders dan bij reguliere woonwijken. “Als zich iets voordoet, komen we er samen uit. We stappen niet naar de rechter, maar lossen het met elkaar op. In een buurtinitiatief kan je op iedereen rekenen. Zoals ik al zei: de betrokkenheid is hoog.”

Niet bouwen, maar inspireren

De afgelopen jaren heeft Vereniging Aardehuis keihard gewerkt om een eigen droomwijk te bouwen. En dat is gelukt. Het is een 100% ecologische woonwijk van 23 zelfvoorzienende aardehuizen waarbij alle aspecten van duurzaamheid met elkaar in balans zijn. Bovendien is Vereniging Aardehuis vooralsnog de meest ecologische woonwijk van Nederland.

Missie geslaagd dus. En nu? “We hoeven niet zelf meer te bouwen, wij zijn klaar. We willen wel inspireren. Als mensen zelf ook iets vergelijkbaars willen starten, kunnen ze hier een hoop kennis, ervaring en inspiratie komen halen,” vertelt Estella.

En dat blijkt goed te lukken. Tot nu toe zijn er  7000 bezoekers over de vloer. “Afgelopen week kwam er zelfs een champignonnenteler uit Colombia op bezoek. Hij was in Nederland, hij had over ons gelezen op internet, maar kon ons niet bereiken. Hij is speciaal naar Olst gekomen om de aardehuizen te bekijken. Uiteraard hebben wij hem met open armen ontvangen. Dat zijn de momenten waar je het voor doet.”