‘Werkgevers denken al snel: ‘we zetten een fruitmand neer of we bieden fitness-uurtjes aan.’’

Prof. dr. Tim Huijts is hoogleraar Positive Health at Work aan de Universiteit Maastricht. In zijn oratie ‘All together now! Positief gezond werken en leren’ heeft Huijts laten zien hoe een focus op potentieel, ontwikkeling en samenwerking kan leiden tot een nieuwe aanpak voor positief gezond werken en leren. Hij gebruikt in zijn onderzoek een aanpak waarin co-creatie met werkgevers, werknemers en andere betrokkenen centraal staat. Alles is Gezondheid werkt daarin samen met Huijts. Wat is er nodig voor positieve verandering op de werkvloer?

Wat betekent positief gezondheid werkgeverschap nu? Huijts: ‘Voor mij is positief gezond werkgeverschap er samen voor zorgen dat mensen op een gezonde manier het beste uit zichzelf kunnen halen. Dat onderscheidt zich van andere ideeën over gezondheid en werk omdat dit veel meer gaat over hoe werkgevers en werknemers elkaar hierin kunnen vinden en helpen. Je merkt vaak dat als het gaat over gezondheid en werk, we de verantwoordelijkheid bij de werknemers neergeleggen. Terwijl het ook gaat om samenwerking en om samen om de tafel zitten en kijken hoe je ervoor zorgt dat mensen het beste uit zichzelf halen op het werk, op een manier die gezond en duurzaam is. Met duurzaam bedoel ik dat ze ook de komende decennia, tot het einde van hun loopbaan, op een gezonde manier kunnen blijven werken.’

Positief gezond werkgeverschap in relatie tot duurzame inzetbaarheid of werkgeluk

‘Bij positieve gezondheid gaat het om de samenwerking tussen werkgever en werknemer,’ legt Huijts uit. ‘Het gaat ook over een visie op hoe je samenwerkt. Bij duurzame inzetbaarheid worden werknemers vaak nog vooral als productiemiddel beschouwd en wordt er uitgegaan van de functie, en niet van de mens. Op die manier wordt het een beetje een lapmiddel waardoor het vaak niet werkt. Ook ligt de nadruk dan niet altijd genoeg op preventie, en dat is wel belangrijk, want je wil het ontstaan van problemen voor zijn.’

In 2023 is er een overzichtsstudie gedaan naar positieve gezondheid in brede zin. ‘Onder andere Machteld Huber en ik waren daarbij betrokken. Uit deze studiebleek dat er veel onderzoeken waren gedaan gericht op zorg, de gemeenschap, beleid en onderwijs, maar nog geen onderzoek of wetenschappelijk inzicht is op het gebied van werk.’

‘Als het beleid al gaat om preventie dan gaat het al snel vooral om leefstijl; meer bewegen, gezonder eten, minder roken, minder drinken. Een beetje gechargeerd denken werkgevers al snel: misschien doen we wat rond werkstress. Maar dat raakt niet aan het fundamentele punt hoe je ervoor zorgt dat mensen zich op hun plek voelen, of dat mensen het werk doen dat bij ze past.’ Deze vragen komen volgens Huijts bij beleid rond duurzame inzetbaarheid weinig aan bod, en bij positief gezond werkgeverschap wel. De focus ligt daar op doen wat je belangrijk vindt. ‘Doe je het werk dat bij je past en past wat jij wil ook bij wat de organisatie wil? En, als dat niet zo is – kun je dan als beide partijen positief uit elkaar gaan?’

Succesvolle strategieën om positief gezond werkgeverschap in een organisatie te implementeren

Wat zijn succesvolle strategieën voor werkgevers om positief gezond werkgeverschap in een organisatie te implementeren? ‘Het gaat bijvoorbeeld om doen wat bij een organisatie past: one size does not fit all. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar toch is dat besef er lang niet altijd. Om succesvol aan de slag te gaan moet je je concentreren op wat bij jouw context, bij jouw werknemers en bij jouw missie en visie past.’

Een goede aanpak hierin betekent werknemers zoveel mogelijk vroegtijdig betrekken bij de ontwikkeling. ‘Je moet het lef hebben, ook als leidinggevende, om te zeggen: ‘ik ga werken vanuit een basishouding van samenwerking’. Dat betekent ook dat mensen bepaalde vaardigheden nodig hebben, zoals gespreksvaardigheden. Hoe ga je eigenlijk een veilig gesprek aan met medewerkers waarbij er ook oog is voor dingen die buiten het werk gebeuren? Zo’n gesprek is soms spannend en gaat gemakkelijker in een organisatie waarbij al een cultuur van sociale veiligheid heerst. Daarom is het belangrijk om als organisatie, ook als er geen concrete problemen spelen, voortdurend te benadrukken hoe belangrijk sociale veiligheid is. Waar kunnen mensen terecht met hun zorgen? Daar ligt een taak voor de leidinggevende.’

Koploper in toepassen positief gezond werkgeverschap: Jeroen Bosch Ziekenhuis

‘Er is onderzoek nodig om te kijken of organisaties echt succesvol zijn in het toepassen van positief gezond werkgeverschap. Een organisatie die vooroploopt is het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Zij werken vanuit de gedachte van positieve gezondheid en vertalen dit door in allerlei concrete dingen die ze doen. Zo hebben zij goede ervaringen met jaargesprekken die ze voeren op basis van positieve gezondheid, waarbij ze een vertaalslag gemaakt hebben naar de werkvloer. Het ziekenhuis heeft ook een flexpool voor verpleegkundigen, die wordt ingestoken vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid. Wat zou je nou willen als verpleegkundige, en wat is belangrijk voor je? Zo kun je er enerzijds voor zorgen dat je meer mensen binnenhaalt in de flexpool en ze beter vasthouden, en anderzijds dat die mensen meer werkplezier ervaren.’

Terughoudendheid bij gebruik label gezondheid

Er zijn ook uitdagingen. ‘Er zijn verschillende organisaties bezig met het gedachtegoed van Positieve Gezondheid, maar ze noemen het niet altijd zo. Ook zijn organisaties terughoudend om hun werkwijze als positieve gezondheid te bestempelen, omdat, zodra het label gezondheid ergens aanhangt, mensen terughoudender worden. Werknemers hebben soms het gevoel dat het dan te snel over hun privéleven gaat. Bij werkgevers is er soms de angst of ze zich niet te veel verantwoordelijkheden op hun dak halen.’

Positieve gezondheid is een fundamenteel andere manier van werken

‘Leiderschap en management spelen een grote rol in het bevorderen van een positief gezonde werkomgeving. Het is dus belangrijk dat die visie vanuit leiderschap gedragen wordt. Het moet geen trucje worden. Positieve gezondheid is geen toevoeging op een bestaande aanpak, of iets dat je erbij doet. Het is iets dat je verweeft in de organisatie. Soms zie je dat het toch bekeken wordt als: ‘we gaan wat workshops doen’. Maar met ‘in de ene week een workshop mindfulness en de andere week een workshop positieve gezondheid’ lukt het niet om een andere cultuur neer te zetten. Het is een fundamenteel andere manier van werken. Daar moet je je van bewust zijn en je visie duidelijk op insteken. Ga naast mensen zitten, niet tegenover ze.’

Huijts heeft wat tips. ‘Zorg ervoor dat je duidelijk neerzet dat je als groep bezig bent, niet als een verzameling individuen die van alles willen maar niet per se bezig zijn met wat de organisatie wil. Daar moet een balans in zijn. Zorg er daarom voor dat werknemers het beste uit zichzelf kunnen halen en dat je tegelijkertijd als organisatie toekomt aan wat je moet doen. Zorg er ook voor dat je een duidelijke visie hebt die je goed communiceert, en dat die visie ingebed is in concrete activiteiten, gebruiken of de dingen die je doet. Het moet helder zijn dat de kleine, alledaagse dingen die er gebeuren in een organisatie linken aan de bredere visie.’

Toekomst van positief gezond werkgeverschap

Huijts werkt samen met het Institute for Positive Health, Alles is Gezondheid, Sardes, het CAOP, het onderzoeksnetwerk Positieve Gezondheid, het ROA, andere faculteiten en onderwijsinstellingen én met werkgevers en werknemers binnen verschillende organisaties die actief aan de slag willen met positieve gezondheid. Huijts denkt dat veel organisaties gaan experimenteren met positieve gezondheid. ‘Veel organisaties zien dat er iets moet gebeuren om mensen te behouden en ze op een goede manier hun werk te laten doen. Maar ik denk wel dat er een risico is dat deze organisaties blijven hangen in het experiment en niet doorpakken.’

Onderzoek helpt om gerichter te kijken wat te doen en gaat verder dan uitwisselen over wat goed en minder goed lijkt te werken. ‘Er is onderzoek nodig om de waaromvraag te beantwoorden. Komt het lukken of mislukken van het inzetten van positief gezondheid werkgeverschap door het type organisatie dat je bent, door de werknemers of door de geschiedenis van de organisatie? Dat soort inzichten missen we nu echt. We hebben dus onderzoek nodig om meer lessen te kunnen trekken. En, hoe ontwikkelen we door? Ik wil dat we over een paar jaar kunnen zeggen: ‘Kom naar ons toe. Vertel ons wie je bent en wat je wil. Dan doen wij gericht aanbevelingen over hoe je positieve gezondheid het beste inzet in jouw organisatie, op basis van al die ervaringen die we in de tussentijd hebben opgedaan en die we onderzocht hebben.’