Blue Zone Provincie Zuid-Holland

Blue zones. De plekken op de wereld waar mensen een relatief hoge leeftijd bereiken én gezond blijven.

Wat is het “geheim”? En is het mogelijk om zo’n plek te creëren? De tweede vraag werd de bezoeker gesteld tijdens de bijeenkomst voor Groene Cirkel ‘Groene gezonde stad’ – de blue zone en de groene leefomgeving voor de provincie Zuid Holland op 29 maart 2023. ‘Aan tafel’ zaten mensen uit zowel het fysieke als sociale domein en uit de gezondheidszorg. Een mooie mix, die nodig is ook, want alleen samen kun je een vraag van deze orde beantwoorden. En een mooie uitdaging, want hoe mooi is het als Zuid Holland een blue zone kan worden?

Dan moeten we eerst terug naar de eerste vraag, ‘wat is het geheim?’. Gelukkig is daar het een en ander over bekend. Kijkend naar de leefomgeving zijn er een aantal aspecten van specifiek belang. Namelijk, mensen in blue zones bewegen op een natuurlijke manier, lassen dagelijks een rustmoment in en gebruiken bonen als centraal voedingsmiddel. Ze hebben een helder levensdoel en wonen in een positieve omgeving.

Maar hoe richt je de leefomgeving dan zo in dat al deze aspecten er in passen?

Leefomgeving die uitnodigt tot bewegen

Natuurlijk bewegen wil zeggen dat mensen op een natuurlijke manier dagelijks in beweging zijn. Daarvoor is een leefomgeving nodig die uitnodigt tot bewegen: dus lopend of fietsend naar voorzieningen als de winkel, school, het werk en fysiek bezig zijn in de (moes)tuin.
Dagelijks een rustmoment inlassen kan in je eigen huis, maar prettig is ook als de leefomgeving daar ruimte voor biedt, als dat thuis of op het werk niet kan. Voldoende plekken om te ontspannen is dus ook belangrijk.

Gezonde voeding is een bekende pijler voor gezondheid. Bonen als centraal voedingsmiddel zijn we in Nederland niet zo gewend. Wel weten we allemaal dat het belangrijk is om voldoende verse groente en vers fruit te eten. Een buurtmoestuin of buurtkas is een prachtige manier om de leefomgeving zo in te richten dat het uitnodigt tot gezond eten.

Natuur is een belangrijke trigger voor zingevende ervaringen. In een groene omgeving wanen we ons even weg uit de dagelijkse beslommeringen en komt er ruimte voor ontspanning en voor zingevingsprocessen. Ook daarop kun je de leefomgeving dus afstemmen.

Wonen in een positieve omgeving

Tenslotte wonen mensen in een blue zone in een positieve omgeving. Daar komen eigenlijk alle eerder genoemde aspecten bij elkaar. Want een leefomgeving waar ruimte is voor bewegen, ontspannen, ontmoeten, gezonde voeding en zingeving is een positieve omgeving.

Radicaal vergroenen

En niet te vergeten: een groene omgeving! Want dat is de missie van Groene Cirkel ‘Groene gezonde stad’: radicaal vergroenen, omwille van gezondheid, behoud van plant- en diersoorten en bescherming tegen extreem weer. Dus eigenlijk is de vraag: hoe kunnen we de leefomgeving radicaal vergroenen én bijdragen aan gezondheid van de bewoners?

Met die vraag mochten we onder leiding van Paul Dijkman, architectuur-filosoof, heel concreet aan de slag door in groepjes een nieuw te bouwen wijk in te richten die voldoet aan al elementen van een blue zone. Met blokken, grasveldjes, bomen op damstenen en gekleurd papier voor water en groene daken mochten we een compleet nieuwe, radicaal groene en gezonde wijk ontwerpen.

Wat leerden we van elkaar?

Gebruik groen en blauw (water) als basis. Groen vanaf iedere voordeur en uitzicht op groen vanuit iedere woning. Pas de bebouwing aan op het groenplan, in plaats van andersom.
Betrek bewoners zo veel mogelijk vanaf het begin al bij de inrichtingsplannen. Denk daarbij aan alle aspecten die belangrijk zijn voor een blue zone: zorg dat mensen elkaar kunnen opzoeken in hun wijk, elkaar kunnen steunen en helpen, gaan wandelen en fietsen, gezond voedsel gaan verbouwen en eten en dat ze wonen in een omgeving die zoveel mogelijk ontspant en zo weinig mogelijk stress oplevert.

En betrek het fysieke, sociale én zorgdomein vanaf het begin, zodat er een integrale visie ontstaat. Dan kunnen de wijk, de inrichting én woningbouw bijdragen aan klimaatadaptatie, biodiversiteit en gezondheid.

Wisselwerking natuur en draagkracht van de mens

Vanuit mijn achtergrond als huisarts en huidige opleiding tot ecoloog zie ik heel duidelijk de wisselwerking. Want omwille van onze gezondheid is het ontzettend belangrijk dat er natuur om ons heen is. En voor de natuur is het belangrijk dat we ons realiseren dat we er alles aan moeten doen om het te behouden en te versterken, óók om gezond te  blijven. Wij kunnen niet zonder de natuur; de natuur redt het niet zonder onze draagkracht voor het behoud er van.

Het mooiste aan deze sessie vond ik dat we met mensen samen kwamen die allemaal in staat waren om beperkende regels, normen en wetten even los te laten en puur te kijken naar wat er nodig is vanuit gezondheidsoogpunt en natuur. We concludeerden ook dat juist die mensen die dat durven en kunnen nodig zijn om radicale verandering, radicale vergroening voor gezondheid, mogelijk te maken. Want natuurlijk zijn er allerlei redenen waarom het niet kan; maar genoeg redenen waarom we eigenlijk wel zullen moeten, willen we Nederland leefbaar houden voor mensen, dieren en planten.

Peternel Mereboer, Netwerkadviseur Groen bij Alles is Gezondheid