Embassy of Health 2024: 3 voorbeelden van ‘zachte’ ontwerpen voor gezondheid

Onlangs was Alles is Gezondheid weer partner van de Embassy of Health tijdens Dutch Design Week. Op donderdag 24 oktober gingen we met 90 zorgprofessionals, beleidsmakers, ontwerpers, architecten, ervaringsdeskundigen en mantelzorgers aan tafel. De Embassy of Health onderzoekt in een driejarig programma hoe we gezondheid kunnen beschouwen als ons grootste goed. Vanuit ontwerpkracht en nieuwe samenwerkingen zoeken we een antwoord op de vraag: Hoe helpt verbeeldingskracht om de onmeetbare aspecten van gezondheid goed mee te nemen in hoe we onze samenleving vormgeven?

Aan iedere tafel stond een inspirerend ontwerpvoorbeeld centraal, om zo samen meer te leren over hoe ontwerp voor gezondheid eruitziet in de praktijk en hoe hier samen meer ruimte voor te maken. Met behulp van loepjes zetten we actief ons kijken vanuit ‘zachte waarden’ aan – belangrijk in een wereld waar het efficiëntie-denken snel de default is.

Vanuit Alles is Gezondheid lichten we graag een aantal inspirerende ontwerpvoorbeelden uit. Want wat gebeurt er bijvoorbeeld als je kwetsbare jongeren een jaar elke maand €1300 schenkt? En hoe kunnen we psychiatrische instellingen zo inrichten dat mensen zich er veilig en verbonden voelen? En wie zijn de ontwerpers die openbare stilteruimtes ontwerpen om te ontprikkelen?

Het Bouwdepot: bouwen aan de bestaanszekerheid van jongeren

Het Bouwdepot biedt jongeren in kwetsbare posities een jaar lang maandelijkse financiële steun om aan hun toekomst te werken. Het Bouwdepot focust zich niet alleen op dak- en thuisloosheid bij jongeren, maar ook op de preventie daarvan. Veel jongeren bevinden zich in een kwetsbare situatie door bijvoorbeeld een onstabiele thuissituatie, het ontbreken van een financieel vangnet of het missen van een netwerk. De jongeren weer regie geven over hun toekomst betekent niet dat ze zomaar in het diepe worden gegooid. Voor de aanpak van het Bouwdepot zijn zeven ‘bouwstenen’ ontworpen, die de jongeren houvast geven. Het belangrijkste fundament van alle bouwstenen: werken vanuit vertrouwen.

Onderzoek toont aan dat het investeren in deze doelgroep werkt: de aanpak het Bouwdepot is een kosteneffectieve interventie om jongeren in een kwetsbare positie te helpen. De bevindingen van DRIFT/Erasmus Universiteit Rotterdam – naar de pilot van 30 jongeren in Eindhoven in 2021/2022 – laten zien: na een jaar leer- en leefgeld zitten jongeren beter in hun vel, zijn meer jongeren zelfstandig gaan wonen (60,9 naar 82,6%), voltijd gaan werken (8,7% naar 30,4%) en schuldenvrij (30,4% naar 56,5%). Zo bouwen deze jongeren aan een leven met meer zelfstandigheid, zekerheid en een betere (mentale) gezondheid. Lees meer.

Collega en redacteur Imme zat aan deze gesprekstafel. ‘We hadden het over de waarde ‘vertrouwen’. Hoe gaan we van ‘controleren’ naar ‘vertrouwen’? Ik legde uit dat het voor mij eigenlijk heel normaal is om vanuit zachte waarden te werken: als redacteur luister ik, observeer ik, en probeer ik mij in te leven in een situatie. We werden gestimuleerd om juist niet vanuit meetbaarheid of resultaten te denken, maar dit bleek toch moeilijk. Veel tafelgenoten vroegen zich af wat er gebeurde nadat de jongeren klaar waren met hun jaar. Was hun coaching dan op? Vielen ze dan in een zwart gat, of werden ze weer erg kwetsbaar?’ Reële vragen. ‘We dachten hardop na over hoe we dan wél meer vanuit vertrouwen en experimenteerruimte kunnen werken. Want wie bepaalt wat goed voor iemand is? Is een Xbox kopen (plezier hebben) voor een jongere minder zinnig dan therapie betalen? We kwamen erop uit dat we proberen om zonder oordeel te kijken en dat we waardeoordelen proberen los te laten. Verhalen delen en vertellen helpt hierbij.’

Redesigning Psychiatry: wat als je je waardig voelt in een psychiatrische kliniek?

Met Redesigning Psychiatry willen een club van ontwerpers, filosofen, onderzoekers, zorgprofessionals en ervaringsdeskundigen de transitie aanjagen naar een betrouwbaar, toegankelijk en flexibel geestelijk gezondheids zorgnetwerk. Ernstige psychische problemen worden gekenmerkt door een verstoorde relatie met je lichaam, met jezelf, met anderen, met de omgeving en met tijd. Redesigning Psychiatry stelt menselijke waarden centraal in haar visie: de focus ligt op het herstellen en verstellen van deze verstoorde relaties. Dit netwerk houdt zich bezig met innovatie, beweging en onderzoek.

Bijna de helft van de mensen met een psychische aandoening lijdt onder zelfstigma en een negatief zelfbeeld. De leefomgeving kan het verschil maken tussen je extra ‘patiënt’ voelen en je weer meer mens voelen. Want wat als je niet binnenkomt in een eindeloze gang met deuren? Wat als je wordt ontvangen in een lichte plek, met planten en waar je overal naar buiten kunt kijken? Met een houten constructie en materialen met warme kleuren? Wat als het een plek is waar je naasten graag op bezoek komen? Kun je je dan waardig voelen tijdens een crisis?

Mecanoo bouwde voort op deze visie met het ontwerp van de High Intensive Care (HIC) kliniek in Heiloo, dat een ‘healing environment’ creëert op alle niveaus, van landgoed, tot gebouw en interieur. Bekijk hier meer informatie over dit project.

Openbare Stilteruimtes: ruimte voor stilte en reflectie

In een tijd waarin 1,3 miljoen werkende Nederlanders burn-outklachten hebben, wordt het steeds duidelijker hoe belangrijk momenten van stilte en reflectie zijn. Toch vinden veel mensen het moeilijk om een moment van stilte in te bouwen zonder een fysieke plek. Daarom ontwierpen Aline Gerards en Hedwich Hooghiemstra Openbare Stilteruimtes. Met locatie-specifiek veldonderzoek kunnen zij voor verschillende contexten, zoals ziekenhuizen, parken en kantoren, passende ruimtes ontwerpen.

Een stilteruimte van het duo beidt een plek om even te ontprikkelen en bij je gedachten stil te staan. Het kan een ruimte zijn op een kantoor waar je even vijf minuten zonder telefoon tot rust kan komen of kan bidden. Maar het zijn ook ruimtes die je in een stadswandelpark kan tegenkomen, of juist op een druk plein. De focus ligt op het creëren van gezondheidsbevorderende omgevingen die preventieve zorg prioriteren in de openbare ruimte. Geen toevluchtsoorden, maar plekken van bezinning en reflectie. Meer over deze ruimtes.

Meer mooie voorbeelden van ontwerp voor gezondheid zien? Bekijk dan de website van Embassy of Health.