Groen stimuleren voor optimale gezondheidseffecten

Bij het concept Positieve Gezondheid ligt de nadruk niet op ziekte, maar op de mens zelf en op zijn veerkracht. Natuur lijkt op alle zes dimensies van het concept een positieve bijdrage te kunnen leveren. Jolanda Maas, senior onderzoeker Klinische Psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam reageert in haar blog op het ‘groene spinnenweb’ en verbindt deze aan de praktijk.

De effecten van natuur die in de literatuur beschreven worden zijn erg mooi te linken aan de zes dimensies van positieve gezondheid. Het is al langer bekend dat natuur een positieve invloed kan hebben op het mentaal welbevinden van mensen. Mensen die wonen in een groenere woonomgeving hebben bijvoorbeeld minder vaak last van angststoornissen en depressies. Ten aanzien van de lichaamsfuncties zien we dat contact met natuur onder andere de bloeddruk kan verlagen en ervaren pijn kan verminderen. Hiernaast zien we dat natuur een positieve bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van leven, zingeving, kan stimuleren.

De kracht van de natuur is toe te wijzen aan een aantal factoren:

• Wanneer we ons in de natuur bevinden worden we minder blootgesteld aan omgevingsschade zoals geluid, hitte en vervuiling.
• De natuur stimuleert stressherstel en verlaagt aandachtsvermoeidheid
• De natuur stimuleert beweging en sociale contacten
• We worden in een natuurlijk omgeving blootgesteld aan bacteriën die ontstekingsremmend werken en ons immuunsysteem stimuleren.

Krachtig instrument

Dat natuur gekoppeld kan worden aan alle zes dimensies, maakt natuur een krachtig instrument om in te zetten voor de gezondheid. Met één instrument, namelijk natuur, kan je de gezondheid van mensen op meerdere vlakken bevorderen. En het mooie is dat je tegelijkertijd biodiversiteit kunt stimuleren en kunt werken aan een klimaatbestendige omgeving.

Van aanleg naar gebruik

Onder andere door de toenemende kennis over de positieve effecten van natuur op gezondheid wordt natuur op steeds meer plekken toegepast. Zo zien we steeds meer groene schoolpleinen. Onderzoek laat zien dat het in de pauzes spelen op groene schoolpleinen kan bijdragen aan het concentratievermogen van kinderen en intensiever beweeggedrag bij meisjes. Groene schoolpleinen worden echter op dit moment met name in de pauzes gebruikt, terwijl een groen schoolplein een mooi buitenleslokaal is wat uitstekend gebruikt zou kunnen worden. Leerkrachten vinden het nog lastig om die buitenruimte ook echt te gebruiken in hun lessen, maar als ze eenmaal tot het gebruik overgaan zijn ze vaak enthousiast over de mogelijkheden en de opbrengsten van buiten leren.

Optimaal gebruik van groen in de zorg

Niet alleen rondom schoolpleinen is het gebruik van groen nog niet ideaal. Ook zorginstellingen die ervoor kiezen om hun directe omgeving groen in te richten, stimuleren nog niet optimaal het gebruik van die omgeving. Zorgverleners kiezen er nog maar weinig voor om de zorg in plaats van binnen, buiten te doen. Dit terwijl bijvoorbeeld een gesprek buiten wellicht interessante effecten kan hebben op de therapeutische alliantie. In ons onderzoek in de vrouwenopvang, een onderzoek dat gefinancierd is door Kinderpostzegels en Nationale Postcode Loterij, zien we dat doordat de zorgverlener en de cliënt naast elkaar lopen en in een andere omgeving zijn, het gesprek opener wordt. Hiernaast zagen we in onderzoek bij een vrouwenopvanglocatie waar ook geiten en kippen woonden, dat een kind dat gesloten en teruggetrokken was spontaan reageerde op een geit die naar binnen keek. De hulpverlener is met het kind naar buiten gegaan, waardoor de communicatie gemakkelijker op gang kwam.

Groen voor werknemers

Het gebruik van de buitenruimte door de zorgverlener kan bovendien niet alleen een positief effect hebben op patiënten, maar kan het ook de gezondheid en wellicht de werktevredenheid van zorgverleners positief beïnvloeden. Een recent onderzoek onder verpleegkundigen toonde dat zij minder symptomen van burn-out lieten zien als zij één pauze per dag in een groene omgeving doorbrachten.

Een beter wereld begint bij jezelf

Er zijn legio voorbeelden van wat ‘anderen’ anders kunnen doen rondom het gebruik van groen ter stimulering van de gezondheid, maar uiteindelijk is het ook belangrijk dat je bij jezelf nagaat hoe je natuur in kan zetten voor je eigen gezondheid en die van je naasten, je collega’s of je cliënten. Als iedereen in het dagelijkse leven zou kijken hoe zij de natuur optimaal kunnen gebruiken ten behoeve van de gezondheid van mensen, dan komt er langzaamaan een beweging op gang waarin het gebruik van natuur weer vanzelfsprekend wordt.

Hoe dan?

Na kennis vergaren zijn we toe aan de implementatie van kennis over de kracht van groen in de praktijk. Een fase die ook in andere domeinen, in andere sectoren aan de orde is. Hiermee ging ik tijdens een #hoedan-sessie op het Jaarcongres van Alles is Gezondheid met netwerkpartners aan de slag.