Groen/Gezond? Met Gerrit Ruiter: welzijnscounselor, natuurgids en runningtherapeut

1 maart 2024

Contact met de natuur draagt bij aan een betere gezondheid – mentaal en fysiek. Maar.. hoe ga je hier concreet mee aan de slag? Waar begin je en hoe zorg je dat patiënten en cliënten daarna zelf eigenaarschap nemen? In de rubriek ‘Groen/Gezond?’ interviewen we steeds een gezondheidsprofessional die bijdraagt aan de beweging van mensen naar de natuur. In deze editie praten we met Gerrit Ruiter: welzijnscounselor, natuurgids en runningtherapeut bij GrandiooZ.

Natuur voor Gezondheid toolkit

De toolkit Natuur voor Gezondheid is bedoeld om professionals in de eerstelijnsgezondheidszorg en welzijns- en sportsectoren snel op weg te helpen naar laagdrempelige informatie over hoe ze natuur kunnen integreren in hun werkwijze. Daarmee is er nu één centrale plek met tips, materialen, kennis en inspiratie. Van zelfzorgadvies tot behandeling buiten in een groene omgeving. De pagina is elk moment gratis raadpleegbaar voor hulpmiddelen en goede voorbeelden. Natuur voor Gezondheid is een initiatief van Alles is Gezondheid in samenwerking met Vereniging Arts en Leefstijl. Bekijk hier de inhoud.

Runningtherapie als behandeling

Gerrit Ruiter heeft twee loopgroepen per week, waarbij er wordt gewandeld en gerend en er beleefoefeningen worden gedaan waarin de natuur, het eigen lichaam en de verbinding hiertussen centraal staan. Samen maken we een ommetje. ‘Ik heb zelf het meeste ervaring met runningtherapie,’ vertelt hij. ‘Dat is een vorm van therapie die ook in de huisartsenrichtlijn staat voor de behandeling van depressie, bijvoorbeeld. Het gaat om het inzetten van hardlopen of een ander soort looptraining ten behoeve van het (overbelaste) brein.’ Gerrit is omgeschoold tot existential well-being counselor, een term die in het Nederlands vertaald overeenkomt met het concept Positieve Gezondheid. Zijn hart ligt al sinds kinds af aan bij de natuur en bij het bewegen. Daarom bedacht hij dat hij vanuit zijn counseling graag mensen mee naar buiten wilde nemen.

Tijdens een gesprek met zijn eigen huisarts Frank Greeven, die ook wandelde met patiënten, kaartte Ruiter de runningtherapie aan. ‘Toen zijn we in 2014 samen begonnen met het geven van runningtherapie, vanuit Greevens praktijk. Daar werkten toen twee huisartsen, en daar hadden we een continue groep waar steeds mensen mee in konden stromen. Vooral mensen met depressieve klachten en stemmingsstoornissen, hoewel het bijvoorbeeld ook voor diabeten goed is.’ De runningtherapie ging zo goed, dat Greeven werd gevraagd om een presentatie te geven tijdens een bijeenkomst van artsen in Boedapest. We hebben toen in 2017 een filmpje gemaakt en dat is daar gepresenteerd door Frank Greeven.’

‘Naar aanleiding daarvan nam de Twentse Huisartsen Organisatie Oost Nederland initiatief om ook runningtherapie te gaan aanbieden, zodat de huisartsen daarnaar door konden verwijzen. En zo gaan er steeds meer balletjes rollen. De therapie heet nu ‘Buiten Bewegen met Aandacht voor de Natuur’.

De natuur nog meer betrekken

In 2016 deed Gerrit de opleiding tot natuurgids, van de IVN Natuureducatie. ‘Ik wilde de natuur nog meer betrekken. Ik voelde me direct thuis bij het thema ‘natuur en gezondheid’ en heb toen als eindopdracht ‘Welzijn op groen recept’ bedacht. Ik werd uitgenodigd om mee te denken voor de groenvisie bij de gemeente Oldenzaal en dacht toen, ik móet het voor elkaar zien te krijgen dat natuur en gezondheid daar een belangrijk onderdeel wordt.’ Welzijn op groen recept begon vorm te krijgen. ‘Ik heb gekeken naar allerlei voorbeelden uit Canada en Schotland. En daarmee heb ik voor een aantal veelvoorkomende aandoeningen (depressie, diabetes, overgewicht etc) ‘recepten’ (handleidingen) gemaakt. Dit zijn oefeningen die men zelf kan inzetten, als onderdeel van het buitenzijn. De handleidingen vanuit Canada heb ik vertaald en aangepast, en uiteindelijk heb ik ze gekoppeld met beweeg- en beleefoefeningen, gebaseerd op wandelen. Dat gaan wij ook zo doen.’

Wat roept de natuur bij je op?

Vooral de beleefoefeningen zijn heel belangrijk, zegt Gerrit. ‘Contact maken met je lichaam en van daaruit met je omgeving. Wat roept de natuur bij je op? Wat doet het met je? We proberen die verbinding tussen mens en natuur weer terug te krijgen. We zitten te veel in ons hoofd. Wanneer je de natuur op een bepaalde manier waarneemt en beleeft, kun je je echt één voelen met een bos of een stuk duin.’ Alle recepten die Gerrit bedenkt zijn laagdrempelig en gericht op fysieke activiteit. De beleefactiviteiten zijn aandachtsoefeningen, in het verlengde van mindfulness. ‘En die runningtherapie is dan een combinatie van die drie dingen. Het is met volle aandacht proberen contact te maken met de natuur, maar ook met je lichaam via die beweegoefeningen. En uiteindelijk ben je dan aan het bewegen in de natuur, maar niet alleen als decor, maar als weldaad, als datgene dat ons op een heel diep niveau kan helen.’ Het Welzijn op groen recept is in Oldenzaal inmiddels goed ingeburgerd. ‘Maar uiteindelijk kun je er natuurlijk veel meer mee doen.’ Bij bepaalde aandoeningen, zoals depressie, is runningtherapie onderdeel van de NHG-standaard, waardoor het ook door de zorgverzekering wordt vergoed.

Veelbelovende resultaten

De resultaten van de runningtherapie zijn veelbelovend. ‘Ik heb met iedereen een kennismakingsgesprek. Dan doe ik een meting om te zien wat ze aankunnen en wat hun emotionele gesteldheid is op dat moment. Na een traject van acht weken meten we weer. En als je dat dan allemaal verzamelt en bekijkt dan zie je dat meer dan 90 procent van de mensen onder de drempelwaarde van depressiviteit terecht komen. Na acht weken al!’ Bovendien ondervindt Gerrit dat mensen een paar jaar later nog steeds bewegen: ze blijven lopen voor hun gezondheid. ‘Ik merk ook dat mensen min of meer automatisch ook op andere vlakken hun leefstijl gaan verbeteren, zeker als ze bijvoorbeeld nog roken of minder goed eten. Het buiten bewegen is dan een soort sleutel, die laagdrempelig is, en die een enorme invloed kan hebben op leefstijl. We zien ook veelal dat medicatie (bijvoorbeeld cholesterol/diabetes) afgebouwd kan worden. Het is heel leuk als de huisarts of praktijkondersteuner op die manier het effect ziet.’

Ambassadeur voor natuur in de gezondheid

Het is Gerrits droom dat natuur veel meer een plek krijgt binnen de eerstelijnsgezondheidszorg. ‘En daar zet ik mijn volledig voor in, dat is mijn missie. Ik zie mezelf als een ambassadeur voor natuur, en dan vooral op gebied van gezondheid. Ik denk dat de natuur nog een betere plek in die hele leefstijlaanpak kan gaan krijgen. En het is mijn droom om dat nog meer gestalte te geven; praktijkondersteuners er goed bij betrekken en ervoor zorgen dat iedereen de effecten weet van bewegen én beleven.’

Vanaf 2022 is Gerrit Ruiter ook betrokken als samenwerkingspartner bij Slangenbeek Gezond in de gemeente Hengelo. Daarnaast begeleidt hij de 20-weekse Nationale Diabetes Challenge in de wijk Slangenbeek en is hij projectleider voor Gezond Natuur Wandelen in Twente.