Hoe maken we digitale zorg voor iedereen toegankelijk?

Wat is nodig om digitaal mee te kunnen doen in de wereld van zorg en welzijn? Waar zoeken mensen hulp als ze er niet uitkomen? Op 7 november kwamen we bij elkaar voor een inspiratiesessie ‘Taal maakt gezonder: Toegankelijke Digitale Zorg en Welzijn’. De Alliantie Digitaal Samenleven heeft als doel om de digitale inclusie te bevorderen. Daarvoor werkt ze samen met overheid, maatschappelijke en private organisaties en ervaringsdeskundigen. Een combinatie van inzichten uit veldonderzoek en co-creatie met de deelnemers leverde waardevolle perspectieven op.

De dag werd georganiseerd door de inspiratiegroep ‘Taal maakt gezonder’, waarvan Alles is Gezondheid medevoorzitter en ambassadeur is.

Met de toenemende digitalisering van de zorg nemen ook de uitdagingen toe. Steeds meer zorgprocessen verlopen digitaal, van afspraken maken tot toegang tot medische gegevens. Het Integraal Zorgakkoord (IZA) stelt ambitieuze doelen, zoals hybride zorg en het recht op digitale inzage in patiëntgegevens vanaf 2025. Maar wat als je de taal niet machtig bent of de digitale vaardigheden mist? Dit probleem wordt steeds prangender, zeker nu blijkt dat mensen vaak geen formele hulp zoeken en afhankelijk zijn van familie of vrienden.

Wat het onderzoek liet zien

De Alliantie Digitaal Samenleven voerde samen met Pluut & Partners onderzoek uit om te begrijpen waar mensen in de praktijk tegenaan lopen. Ze gebruikten frameworks zoals het eHealth Literacy Framework om in kaart te brengen welke kennis en vaardigheden nodig zijn voor digitale zorg. De resultaten? Begrijpelijke interfaces, consistente technologie, en toegankelijke ondersteuning blijken essentieel.

Veldonderzoek onder ziekenhuisbezoekers bracht aan het licht dat velen de digitalisering van zorg begrijpen, maar toch fysieke contactmomenten prefereren. De meeste mensen die moeite hebben met digitale hulpmiddelen vragen hulp aan familie, terwijl formele ondersteuningsmogelijkheden vaak onbekend zijn. Uit de gesprekken bleek dat van andere hulpmiddelen die worden aangeboden geen gebruik wordt gemaakt. Dicky, een ervaringsdeskundige, deelt een voorbeeld: ‘veel mensen durven niet naar de bibliotheek, bijvoorbeeld vanwege vroegere negatieve ervaringen met lezen. Een ander voorbeeld is dat volwassenen op de kinderafdeling boeken wilden uitzoeken omdat ze volwassenen boeken te moeilijk vinden, en vervolgens daarop aangesproken werden.’

Daarnaast spelen zorgen over privacy een grote rol. Mensen willen meer controle over hun gegevens en zoeken eenvoudige, visuele hulpmiddelen zoals handleidingen met plaatjes en uitlegvideo’s.

Samen werken aan een digitaal toegankelijke toekomst

Tijdens de co-creatie sessie werden concrete oplossingen besproken. De kern: digitale zorg moet eenvoudig en vertrouwd aanvoelen. Het publiek bracht samen met experts ideeën in om de drempels te verlagen. Denk aan:

• Een centrale hulplijn met een herkenbaar (en makkelijk te onthouden) nummer;
• Gebruiksvriendelijke interfaces die veel gebruik maken van beeld en spraakondersteuning;
• Een centraal portaal of website die fungeert als een overzichtelijke ‘voordeur’ voor alle digitale zorgdiensten. Hier kunnen ze zien waar ze zijn, wat er wordt aangeboden en wordt rekening gehouden met hun persoonlijke kennisniveau;
• Eenvoudige inlogopties, zoals gezichtsherkenning;
• Een eenvoudig proces om anderen te machtigen om namens hen toegang tot informatie te krijgen;
• Auto-aanvullende functies en de optie om gesproken tekst in te voeren, waarbij de gebruiker weet dat dit mogelijk is;
• De mogelijkheid om eigen aantekeningen te maken en deze in een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) op te slaan;
• AI-tools die gebruikers begeleiden tijdens hun digitale reis.

Bovendien werd benadrukt dat samenwerking tussen zorgverleners, gemeenten, welzijnsorganisaties en bibliotheken noodzakelijk is. Door krachten te bundelen en beter gebruik te maken van bestaande initiatieven kunnen we versnippering tegengaan en mensen echt verder helpen.

Wat zijn de vervolgstappen?

Iedereen verdient toegang tot zorg, ongeacht digitale of taalvaardigheden. De Alliantie Digitaal Samenleven en haar partners blijven werken aan digitale inclusie. Dat betekent niet alleen nieuwe hulpmiddelen ontwikkelen, maar ook bestaande initiatieven beter verbinden en zichtbaarder maken. Tegelijkertijd moet er oog blijven voor persoonlijke ondersteuning die dichtbij de mensen staat.

Project ‘Digitale zorg dichtbij; toegankelijke digitale zorg door lokale ketenaanpak’

De Alliantie Digitaal Samenleven (ADS) heeft met de VNG een ketenaanpak ontwikkeld waarmee de digitale kloof verkleind kan worden: de Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie. Hierbij werken de publieke, maatschappelijke én de private sector samen om inwoners die (tijdelijk) digitaal niet mee kunnen doen door bijvoorbeeld een beperking, vaardigheden of simpelweg doordat ze geen toegang hebben tot goedwerkende apparaten, te ondersteunen. Door de aanpak kan worden voorzien in betere en vroegtijdige signalering en kunnen inwoners die dat nodig hebben warm worden doorverwezen naar en op passende wijze worden geholpen door de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s). Deze lokale aanpak wordt nu uitgebreid met Zorg en Welzijn in het project ‘Digitale zorg dichtbij; toegankelijke digitale zorg door lokale ketenaanpak’.

Rond het project is een community ontstaan waar jij ook bij aan kunt sluiten. Op LinkedIn Is dat de groep Lokale Ketenaanpak Digitale Inclusie. Op de website staat ook informatie over het project en is ook het Handboek Lokale aanpak voor digitale inclusie te vinden. https://digitaalsamenleven.nl/lokaleaanpak/