Internationale samenwerking bij Natuur voor Gezondheid: park op recept

In verschillende landen werken zorgprofessionals zoals artsen samen met hun ketenpartners en met natuurorganisaties om natuur in de reguliere zorg te integreren. Een bijzonder voorbeeld hiervan is Park Rx America, waar dr. Robert Zarr de eigen medische werkwijze als basis neemt en hier natuur aan toevoegt. Hoe promoot je de natuur als onderdeel van preventie en levensstijl? Netwerkadviseur Groen Annette Postma ging in gesprek met Zarr.

Vanuit de zorg natuur voorschrijven

Waar in de meeste landen de natuursector initiatiefnemer is, was Zarr de uitzondering die vanuit de zorg initiatief nam om natuur voor te schrijven. Hij wist het in de VS al behoorlijk groot te maken. In ons land sloegen Arts en Leefstijl en Alles is Gezondheid de handen ineen om natuur te promoten als onderdeel van preventie, leefstijl en behandeling. Hun pakket praktijkmaterialen voor huisartsen, andere eerstelijnszorgverleners en sociaal domein werd ook vertaald in het Engels. Dat was een mooie aanleiding om de banden met Robert Zarr weer aan te halen. Zarr was positief verrast door de voortgang die in Nederland is gemaakt en door de praktisch bruikbare materialen.

Digitaal verwijsproces naar de natuur

Zarr wil met verwijzingen en ‘recepten’ naar de natuur groene gebieden aanbieden als gezonde eigen ‘behandelruimte’ of voor betere zelfzorg bij uiteenlopende gezondheidsklachten. Daarmee worden de patiënten automatisch actieve deelnemers in hun genezingsproces. Net als in de Nederlandse leefstijlaanpak zijn de meeste verwijzingen bedoeld om meer te bewegen, ontspannen of ontmoeten in het groen. Maar er zijn ook interessante verschillen. Waar het Nederlandse Verwijskaartje Natuur op A6-formaat als een papieren variant voor kwetsbare doelgroepen is ontwikkeld samen met Vereniging Arts en Leefstijl, is het systeem van ParkRxAmerica al volledig digitaal ingericht.

Hun digitale verwijsproces volgt de standaard medische werkwijze. De verwijzer (artsen, fysiotherapeuten, psychologen, coaches) vult digitaal een advies in voor regelmatige activiteiten in de natuur, zoals wandelen, ontspannen of juist ontmoeten in de natuur: wat, hoe vaak en hoe lang. Samen met de patiënt wordt ook de plek bepaald. Vaak is dat een park dichtbij, maar een buitengebied of natuurgebied kan uiteraard ook. De adviezen staan concreet uitgewerkt, net zoals in onze Nederlandse Toolkit Natuur voor Gezondheid. Een mooi voorbeeld is de oefening Zit-Spot, die lijkt op oefeningen die wandelcoaches en buitenpsychologen inzetten. De oefening vind je onderaan dit artikel.

Het digitale systeem is daarmee bij Park Rx America volledig afgestemd op de beperkte tijd die artsen hebben in hun consulten en past naadloos bij hun dagelijkse werkwijze. De patiënt krijgt een digitale verwijzing en kan via zijn of haar mobiele telefoon invoeren wanneer hij of zij in de natuur is geweest. Die berichten worden dan in het medische dossier bijgehouden, zodat de arts bij een vervolgconsult met een snelle blik weet wat de patiënt in de natuur gedaan heeft.

Deze werkwijze heeft in de VS al veel navolging gekregen. Inmiddels worden van ruim 1700 verwijzers de gegevens bijgehouden van hun patiënten.

Onderzoek naar wetenschappelijk bewijs natuurinzet

Net als in Nederland is het ook in de VS niet eenvoudig om dit gedachtengoed breed in de patiëntenzorg te implementeren. Daar zijn meerdere redenen voor, zoals gebrek aan financiën of onvoldoende stevig wetenschappelijk bewijs om medici te overtuigen. Een deel van de 1700 voorschrijvende artsen is daarom betrokken bij een groot onderzoek dat Zarr heeft opgezet met de universiteit in Ottawa. In dat onderzoek koppelen ze verwijzingen, adviezen en de opvolging daarvan aan medische uitkomstmaten zoals gewicht, bloedsuiker, bloeddruk en enkele stressmaten. Zarr hoopt daarmee een bijdrage te kunnen leveren aan het bewijzen dat natuur inzetten voor patiëntenzorg zowel de gezondheid bevordert, als zorgkosten scheelt. Maar het is nog niet zo ver dat al is aangetoond dat natuur op recept zorgkosten bespaart, en dan blijft gebrek aan financiering een belangrijke hobbel. Veel van wat Robert Zarr doet is liefdewerk, ook na jaren nog. Gelukkig laat hij zich daardoor niet weerhouden. Hij is pragmatisch en creatief in zijn strategieën voor het verkrijgen van financiering, via onder meer fondsen, donaties en samenwerkingen met onderzoeksinstellingen.

Sociale factoren hebben grote invloed

Maar bewijs is lang niet altijd noodzakelijk, vindt Zarr. ‘Huisartsen zien in zowel Amerika als Nederland veel patiënten met klachten die lastig medisch verklaarbaar zijn. Daar gaat veel van hun tijd in zitten, zonder dat ze patiënten veel kunnen bieden. Natuur blijkt juist voor die groep patiënten positieve gezondheidseffecten te kunnen hebben.’ Een nieuwe zoekrichting van ParkRxAmerica lijkt op de Nederlandse aanpak Welzijn op Recept en een focus op levenswelzijn en mentale balans als bij Positieve Gezondheid. Sociale factoren zoals eenzaamheid of armoede hebben een grote invloed op de ervaren gezondheid, en dus ook op doktersbezoek. Daarom werkt Zarr samen met de mensen van Social Prescribing in het Verenigd Koninkrijk, waar huisartsen via sociaal werkers patiënten verwijzen voor een bezoek aan de natuur, vaak via wandelgroepen. Het in een groep buiten zijn blijkt voor hen goed te werken. In het VK zijn daar ook subsidies voor beschikbaar. In Nederland wordt op verschillende plaatsen Natuur op Recept via het concept Welzijn op Recept ook al toegepast.

Omdat ‘het zo hoort’

Tot slot wijst Zarr op gewoontegedrag van de voorschrijvende artsen. ‘Veel van wat huisartsen nu doen, is ook helemaal niet bewezen, maar wordt zo gedaan omdat ‘het zo hoort’.’ En over beperkte tijd zegt hij: ‘Als je toch al uitleg geeft over leefstijl of therapietrouw en het veranderen van je eigen gewoonten, waarom niet even de natuur onder de aandacht brengen? Het invullen van het verwijssysteem is net zo snel als een verwijzing naar een specialist of het voorschrijven van medicatie. En als je dan naar de natuur verwijst, blijken veel patiënten het fijn te vinden om zelf iets te kunnen doen en via hun mobiele telefoon aan mij terug te kunnen melden.’

Meer weten of meedoen?

Robert Zarr en Alles is Gezondheid-collega Annette Postma denken dat een internationaal groepje van artsen die natuur voorschrijven elkaar kunnen inspireren, steunen en helpen om natuur in de eerstelijns zorg te inspireren. Ben je arts en wil je meedoen of meer weten? Wil je de Engelse vertaling van de handleiding, folder, verwijskaart of samenvattingskaart digitaal ontvangen? Meld je dan bij Annette Postma.

Oefening Zit-Spot