Hoe gaan we samen gezonde cultuurverandering stimuleren?

De Preventiereis bracht mij begin juni naar Kopenhagen. Drie dagen kennismaken met het Deense beleid op gebied van leefstijl en preventie, complete onderdompeling in inspirerende initiatieven en werkbezoeken, presentaties en dialogen en ‘s ochtends een verfrissende duik in het schone water in de stad.

Wat mij opviel is de invloed die de cultuur van een land heeft op gezondheid. In Denemarken is het vertrouwen in de overheid en het bedrijfsleven groter dan in Nederland. De Denen hebben een gemeenschappelijk verlangen naar een veilig en goed bestaan in hun eigen land en vertrouwen in de overheid als het gaat om bestaanszekerheid. Door hun verleden (een verloren oorlog in 1864 tegen Oostenrijk en Pruisen waarbij Denemarken ineens een klein land werd) willen ze samen overeind blijven en ze weten dat ze dat samen kunnen. Als de overheid beslist tot bepaald beleid, nadat het uitgebreid besproken en bediscussieerd is, dan scharen de Denen zich erachter.

Een mooi voorbeeld van dat ‘Wij-gaan-het-samen-redden-gevoel’ is de Peoples meeting Folkemødet. Een jaarlijks festival waar tienduizenden mensen, politici inwoners, bestuurders en zakenprofessionals samenkomen. In open space bepalen ze in een gelijkwaardige dialoog met elkaar waar het land heen moet. Een mooie participatie-opzet om samen vooruit te komen, die in Nederland ook al voorzichtig is uitgeprobeerd in de vorm van het Festival van de Democratie.

Het Deense Sociale vangnet is goed en wordt breed gedragen. Ook bedrijven investeren in maatschappelijke projecten. Neem bijvoorbeeld het diabetes preventieproject van Multinational Nova Nordisk. Samen met organisaties en de bewoners in een wijk waar het aantal mensen met diabetes het hoogst is van heel Kopenhagen, is een grote hoeveelheid aan initiatieven opgestart. Projecten waar bewoners zelf van hebben aangegeven dat er behoefte aan is en die ze ook zelf mede opstarten. Denk aan initiatieven op het gebied van welzijn en gezondheid, zoals buurthuizen en volkstuinen, etc.

Het project heeft een lange looptijd en het participatief actie-onderzoek dat meeloopt eveneens. Essentieel als je effect wil bereiken en die beoogde impact wilt meten. Mooi om te zien is dat de interactie met inwoners het proces dynamisch houdt. Door die dynamiek is het onderzoek volgend in plaats van leidend. Oude onderzoeksmethodes moeten worden losgelaten en daarmee ook het vooraf vastleggen van randvoorwaarden, doelen en kwantificeringen rondom interventies.

Een ander inspirerend voorbeeld is het Steno-ziekenhuis in Kopenhagen, voor mensen met diabetes (type I en complexe type II), waar in de keuken kookworkshops worden gegeven en wordt gekookt met de producten uit de ziekenhuistuin.

Denemarken heeft het op gebied van lichamelijke behoeften en sociale zekerheid – de onderste lagen van de Pavlov piramide – aardig op orde en ook als het gaat over bewegen gaat het goed. Wandelen, fietsen, zwemmen in open water wordt gestimuleerd en is enorm populair. Bewegen is iets dat bij hun cultuur past. Tegelijkertijd zie je dat Denemarken op het gebied van alcohol- en tabaksgebruik achterloopt vergeleken bij Nederland. Er is minder (strenge) regelgeving op dat gebied: je mag er vanaf zestien jaar alcohol kopen, op schoolfeesten wordt drank geschonken en 31 procent van de jongeren en jongvolwassenen tussen de 15 en 29 jaar rookt (Dat is in Nederland ongeveer 18 procent)

In het Nationaal Preventieakkoord staan afspraken om Nederlanders gezonder te maken door roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen, maar zijn die doelen wel haalbaar als de bestaanszekerheid niet op orde is? Wanneer je stress hebt over een huis, werk of geld voor kleding of eten, denk je dan aan een gezonde leefstijl? De focus op bestaanszekerheid is nodig zodat er ruimte ontstaat voor gezonde keuzes.

Ik denk dat de tijd rijp is voor een Nederlandse ‘People meeting’ over gezond leven. Een samenzijn waar participatie centraal staat en waar we vanuit gelijkwaardigheid de dialoog aangaan over het verlangen naar meer gezondheid en hoe we daar kunnen komen. Een festival waar we met elkaar antwoorden vinden op de vraag welke cultuurverandering nodig is om met elkaar de benodigde ruimte voor gezondheid te creëren. Zin om dit (mee) te organiseren? Laat het ons weten!

Relevante links:

• Bekijk de maatschappelijke projecten van Nova Nordisk
• Preventie Manifest – oproep voor een krachtiger en breder preventiebeleid
• CoincideMagazine Samen gezond met bijdrage Miriam