Meer contact met groen, minder vaak naar de huisarts

Groen kan veel goeds doen voor de gezondheid. Wat precies? En hoe kunnen Rotterdamse zorgprofessionals daar op inspelen? Die vragen staan centraal tijdens de Gezond010-bijeenkomst ‘Groen en gezondheid’ die dit najaar plaatsvindt. Drs. Annette Postma, netwerkadviseur Groen verbonden aan Alles is Gezondheid, licht vast een tipje van de sluier op.

Wetenschappelijke onderbouwing en concrete handvatten. Dat is wat zorgprofessionals later dit jaar kunnen verwachten van de bijeenkomst ‘Groen en gezondheid’. De bijeenkomst wordt georganiseerd vanuit de Gezond010-satelliet en partner van Alles is Gezondheid Groen en Gezond, in nauwe samenwerking met Alles is Gezondheid. Alles is Gezondheid is onderdeel van het Nationaal Programma Preventie en brengt met haar partners een maatschappelijke beweging op gang die mensen inspireert en ondersteunt om aan hun gezondheid te werken. Dit vanuit de overtuiging dat gezond leven iets is dat mensen zelf doen, op de plek waar ze wonen, werken en naar school gaan.

Volop in beweging

Drs. Annette Postma is de hoofdspreker tijdens de bijeenkomst, waarvan de exacte datum binnenkort bekend wordt gemaakt. Postma is als netwerkadviseur Natuur en Leefomgeving verbonden aan Alles is Gezondheid. Daarnaast is ze projectleider Groene Leefstijl in de Eerstelijn, een project dat met subsidie van Ministerie Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit wordt werd uitgevoerd. ‘Van oorsprong ben ik bewegingswetenschapper, maar de laatste acht jaar ben ik alleen maar bezig geweest met de relatie tussen natuur en gezondheid,’ vertelt ze enthousiast. ‘Een superinteressant onderwerp, dat volop in beweging is. Pas de laatste tien jaar wordt hier écht veel onderzoek naar gedaan.’

Meer groen, minder naar de huisarts

De belangrijkste wetenschappelijke resultaten bundelde Postma in samenwerking met de Vereniging Arts en Leefstijl (ook partner van Alles is Gezondheid en Gezond010) in een handleiding voor huisartsen. De belangrijkste conclusie is dat mensen die in het groen wonen gezonder zijn. In een studie uitgevoerd in Nederland is gekeken naar de relatie tussen de hoeveelheid groen in de woonomgeving en het aantal gevallen van de 24 meest voorkomende gezondheidsklachten. Postma: ‘Voor 15 van die 24 klachten gold: mensen met meer groen in hun woonomgeving kwamen minder vaak bij de huisarts. Als er meer groen in de omgeving was, werd geen enkele van die 24 klachten vaker bij de huisarts gerapporteerd dan wanneer er minder groen in de omgeving was. Dat sluit aan bij resultaten uit internationale studies.’

Waarom werkt groen?

De vraag is: hoe komt het dat blootstelling aan of contact met groen leidt tot een betere gezondheid? ‘Die vraag is lastig nog niet definitief te beantwoorden,’ zegt Postma. ‘De actuele wetenschap biedt nog geen onomstotelijk bewezen en eenduidige verklaring. Dat komt onder meer doordat het onderzoek hiernaar relatief jong is en meestal niet medisch-biologisch is ingestoken .’ Wel onderzochten Postma en collega-auteur Dr. Jolanda Maas literatuur. Daaruit concludeerden zij dat groen op vier gebieden goed is voor de gezondheid:

1. Psychologisch: blootstelling aan groen stimuleert stressherstel, emotioneel welzijn en verlaagt aandachtsvermoeidheid;
2.  Leefstijl: een groene omgeving stimuleert een gezonde leefstijl;
3.  Biologisch: groene omgevingen bevatten chemische en micro-organismen die de gezondheid positief beïnvloeden;
4.  Omgevingshinder: in het groen worden we minder blootgesteld aan geluidshinder, hittestress en luchtvervuiling;

Meer groen, ook minder zorgkosten?

Dat groen effect heeft, blijkt op verschillende terreinen in zorg en welzijn. Postma noemt het project ‘Grijs, groen en gelukkig’, waarbij ouderen in verpleeghuizen zelf tuinieren en in aanraking komen met dieren. ‘Dat verhoogt de kwaliteit van leven van die ouderen. Ook in de GGZ is bewezen dat groen een goed effect heeft op cliënten. Maar het effect op de eerstelijns medische zorg is nog niet op onder meer leefstijl daarmee samenhangende gezondheidsmaten bewezen. Maar het is ontzettend lastig om aan te tonen dat groen bijvoorbeeld de zorgkosten vermindert. Zolang er geen onderzoek wordt gedaan onder groepen patiënten met specifieke ziekten valt ook niet aan te tonen dat natuur een effectief medicijn of behandeling is. De komende vier jaar gaat het RIVM in het programma Gezonde Groene Leefomgeving nieuwe berekeningen maken van wat natuur aan maatschappelijke baten kan opleveren, onder meer op gezondheid en arbeidsverzuim het nieuwe ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit daar veel onderzoek naar doen. Hoe meer inzichten we krijgen op welke kwalen, welk type mensen en welke zorgkosten groen effect heeft, hoe beter we daar beleid op kunnen maken.’

Groen op recept in Rotterdam

Intussen probeert Postma vanuit haar verschillende rollen zorgprofessionals zoveel mogelijk handvatten te geven. Naast de handleiding ontwikkelde ze met Arts en Leefstijl een patiëntenfolder met negen tips. De nieuwste vondst is een receptbriefje voor groen op recept. Dit wordt binnenkort geïntroduceerd bij Rotterdamse huisartsen. ‘Dit receptbriefje is specifiek bedoeld voor kwetsbare groepen. De voorkant laat zien wat je kunt doen in het groen: bewegen, ontspannen en ontmoeten. De achterkant is het receptbriefje, waarop de patiënt met de huisarts kan invullen wat hij of zij leuk vindt, wanneer hij dat gaat doen en hoe lang. We hebben dat receptbriefje ontwikkeld met een grote groep professionals die het gaant gebruiken, zoals huisartsen, leefstijlcoaches. Maar ook input van MEE Rotterdam Rijnmond hielp ontwikkelen door , die weer input te vragen hebben gevraagd bij de doelgroep.’

Handelingsperspectief huisartsen

In grote lijnen zijn er voor huisartsen dus drie concrete handelingsperspectieven, stelt Annette. ‘Als eerste informeren, bijvoorbeeld via een wachtkamerfilmpje of in het consult. Ten tweede kunnen zij verwijzen, naar een leefstijlcoach, buurtsportcoach, welzijn op recept of een natuurwandelgroep. En ten slotte zelf begeleiden. Dit kan bijvoorbeeld door zelf een loopgroep of ander initiatief vanuit de praktijk te organiseren. Zo kan bijv. de POH ggz haar begeleidingsgesprekken met de patiënt ook in de natuur doen.’

Koppeling met zorgverleners

De vraag of er in het stenige Rotterdam – zeker in kwetsbare wijken – voldoende groen is. Volgens Postma wel. ‘Het kan natuurlijk altijd beter. Maar een klein postzegelparkje kan al voldoende zijn. Daar kun je bewegen, mensen ontmoeten. Ook het werken in een kleine moestuin of geveltuintjes is goed voor de gezondheid. Ik vind echt dat Rotterdam fantastische groene initiatieven heeft en ambitie toont om de stad groener te maken. Nu is het zaak om de groene initiatieven op een slimme manier te koppelen aan de zorgverleners in de buurt. Met welzijn en sport is de verbinding er steeds meer, maar de eerstelijns zorg blijft nog achter. Met huisartsen, fysiotherapeuten, leefstijlcoaches, welzijnsaanbieders en andere zorgprofessionals deel ik graag tips en handvatten om die verbinding tot stand te brengen.’

Tijdens de bijeenkomst ‘Groen en Gezondheid’ dit najaar gaat drs. Annette Postma verder in op de effecten van groen op gezondheid. Huisartsen, fysiotherapeuten, leefstijlcoaches, welzijnsaanbieders en andere zorgprofessionals krijgen zorgprofessionals een doorkijk naar wat zij in hun dagelijkse werk kunnen doen met groen. De exacte datum volgt binnenkort.