Sessie #2: samenwerken en kwantificeren in de regio

Interactiesessie over lokale preventie-aanpakken

‘Veel dank voor de inspirerende sessie. Aan ons allen de uitdaging om goede voorbeelden zoals jullie hebben te verspreiden, zodat we gezondheidsbevordering verder kunnen brengen en daarmee de samenleving een goede dienst kunnen bewijzen.’ De woorden waarmee staatssecretaris Paul Blokhuis 25 mei de tweede sessie afsloot van onze serie online uitwisselingsbijeenkomsten over regionale aanpakken van het Nationaal Preventieakkoord. 

Ditmaal deelden gemeenten Utrecht, Leiden en de regio Gooi en Vechtstreek hun ervaringen. Drie regio’s waar het Nationaal Preventieakkoord (NPA) vertaald is naar verbindende netwerken die aansluiten op bestaande lokale programma’s/samenwerkingen en gezondheid op domeinoverstijgende wijze in alle beleidsterreinen een plek geven.

Een korte samenvatting:

Utrecht, Gezond Stedelijk Leven

Presentatie door: Eelco Eerenberg, wethouder Volksgezondheid gemeente Utrecht en Hedwig Leijten, projectleider Gezondheidspact Utrecht.

• Gezond stedelijk leven voor iedereen. Brede positieve benadering van gezondheid, waarbij iedereen een bijdrage levert. Inzet op kansengelijkheid.
• Naast thema’s van NPA, wort gekeken naar achterliggende oorzaken en aangesloten op de maatschappelijke kracht die er al is.
• Er wordt samengewerkt met inwoners, bedrijven en organisaties in de stad. Ook met provincie en buurtgemeenten samen. Binnen de beweging ontstaan aparte allianties en samenwerkingen gericht op preventie en gezondheid. Daarin wordt gekwantificeerd en gevolgd.
• Volksgezondheidsmonitor Utrecht geeft veel data en trends over gezondheid.
• Utrecht wil gezonde voeding aantrekkelijker make onder meer via beprijzing van voedsel (BTW als instrument).
• Signalering door corona: Er ontstaan creatieve ideeën en doe-vermogen, bijvoorbeeld in de app in Kanaleneiland: 200 mensen helpen elkaar deze coronatijd door.
• Meer over Gezond Stedelijk Leven en het Gezondheidspact Utrecht.

Leiden, Samen maken we de stad gezond en actief

Presentatie: wethouder Marleen Damen

• Gezondheids- en sportbeleid geïntegreerd. Lokale aanpak, geen lokaal akkoord. Er wordt niet opnieuw begonnen, maar met de partners voortgeborduurd op energie en activiteiten in de stad die er al zijn. Sterke sociale basis, sociale infrastructuur (3 clusters met partijen). Gezondheid moet bij alles wat je doet de leidraad zijn. Mooi voorbeeld is de wijk Stevenshof Vitaal
• In het kader van Health in all policies is een wijkaanpak ontwikkeld waar met bewoners wordt gewerkt aan ambitieuze gezondheidsverbeteringen; concrete doelen die langere tijd worden gevolgd en vergeleken met recente cijfers van GGD en andere monitoren. Als kennisstad wil Leiden alle inwoners laten profiteren via kennis over een gezonde leefstijl.
• Consequenties corona: samenwerking en bereidheid van partijen is ongekend mooi, belang van gezonde leefstijl meer op de agenda, mensen met een kwetsbare gezondheid worden het meest geraakt. Gezonde leefstijl beste manier om ons te weren. Maak zichtbaar hoe belangrijk het onderwerp is.
  Lees het integrale Beleidskader: Samen maken we de stad gezond en actief.

Regionaal Preventieprogramma Gooi- en Vechtstreek

Presentatie: Astrid Heijstee, wethouder Gezondheid, gemeente Weesp en Jeannette van der Veer, programmamanager gezondheid en onderzoek GGD Gooi- en Vechtstreek

• In deze kleine regio is bewust gekozen op regionaal niveau een domeinoverstijgende gezamenlijke visie op gezondheidsbeleid neer te zetten.
• De GGD-gezondheidsmonitor geldt als basis voor beleid en interventies. Kwantificering gebeurt op veel verschillende thema’s/aspecten.
• In plaats van een akkoord, gaat het om een leefstijlbeweging die achterliggende problematiek meeneemt op de drie thema’s uit NPA, waarop al akkoorden waren gesloten en activiteiten ondernomen (alcohol, JOGG en rookvrij).
  Bekijk het regionaal preventieprogramma.

Interactie

Kwantificeren #hoe dan?

‘Een onsje welzijn scheelt een kilo zorg, daarover is iedereen het wel eens, maar we moeten het wel bewijzen’, over deze uitdaging, die Astrid Heijstee vanuit Weesp prachtig duidde, is uitgebreid van gedachten gewisseld. De staatssecretaris was blij met het feit dat op onderdelen kwantificeerbare doelen zijn gesteld en hij stelde de vraag hoe die selectie in de verschillende regio’s is verlopen. Wanneer hebben jullie wel of juist niet voor kwantificeren gekozen?

(Ver)tellen

Regio Utrecht monitort met name met praktisch meetbare doelen, bijvoorbeeld de afname van rokende jongeren. In Gooi en Vechtstreek wordt daarnaast met partners gekeken naar een integraal beeld. Astrid Heijstee: ‘Het is een en-en-verhaal. We meten niet alleen op aparte kwantificeerbare onderdelen, want bijvoorbeeld iemand die stopt met roken kan heel veel gaan eten.’ Met ketenpartners uit de regio Gooi en Vechtstreek zijn coalities gesmeed om te kijken hoe je in dat hele gezondheidsveld kunt meten of inwoners in de regio daadwerkelijk gezonder en gelukkiger worden. Om die maatschappelijke effecten te meten worden ook kwaliteitsrapportages meegenomen. Verhalen van inwoners die bijdragen aan het monitoren. Naast de GGD-monitor kunnen per gemeenten aanvullende vragen worden gesteld om antwoord op die bredere vragen te krijgen.
Hedwig Leijten: ‘Kunnen we om te meten het goede humeur dat we er met zijn allen van krijgen niet als indicator nemen? Je ziet mooie dingen ontstaan en daardoor worden mensen gemotiveerd om doelen te stellen. Ook kwantificeerbare doelen.’

Longitudinaal onderzoek

Leiden sluit met de doelen waar mogelijk aan bij de gegevens die al zijn gemeten, zodat resultaten longitudinaal kunnen worden onderzocht. In sterke sociale bakens wordt geïnvesteerd met een vast bedrag, maar daarbij zijn stevige afspraken gemaakt over ambities en rapporteren daarover in gezondheidsaspecten. Als gemeente is het van belang goed te kijken hoe je stuurt, welke rol je pakt. In een subsidierelatie kun je over rapporteren en meten best afspraken maken.

Partnerkeuze en commitment

Het gaat in de samenwerkingen meer om de beweging, dan om de handtekening. Staatssecretaris Paul Blokhuis en plv. directeur publieke gezondheid Henk Soorsma zijn benieuwd hoe commitment van samenwerkende partijen wordt georganiseerd. Helpen de doelen in het landelijke akkoord daarbij en welke rol speelt geld?

Wethouder Eelco Eerenberg: ‘Als je mensen bij elkaar hebt, voor wie de belangen niet ver uiteenlopen, partijen die verbonden zijn op de inhoud, dan is er energie. Die inhoudelijke verbintenis is voldoende. De landelijke doelen helpen als vertrekpunt in het gesprek dat je met elkaar aangaat.’ Vanuit Leiden vult Marleen Damen aan: ‘Wij werken wijkgericht, wie partners zijn is per wijk anders. Het draait om de vraag wie je nodig hebt om het samen voor elkaar te krijgen. Het is de kunst om de doelstellingen en activiteiten in te passen in alle andere ambities die er liggen en te voorkomen dat partijen het zien als een extra belasting. Zo houd je de energie er bij iedereen in.’ Hedwig Leijten: ‘Het teambesef op de maatschappelijk opgave groeit als mensen bij kunnen dragen. Als partners zien dat hun ideeën gezien en ondersteund worden en dat men elkaar kan versterken. Daarvoor ben je een netwerk. Richt je op de coaliton of the willing.’

Geld wordt door de aanwezige partijen in eerste instantie niet als middel ingezet om commitment te krijgen. In de startfase van gezondheidspact Utrecht is bijvoorbeeld nauwelijks geld gereserveerd. Je kunt ook in een later stadium aansluiten bij fondsen en subsidies die er al zijn. Ook het betrekken van bestuurlijke boegbeelden kan helpen voor draagvlak en funding.  Zorgverzekeraar is nog een lastige.’

Resumé

Paul Blokhuis: ‘Gaaf hoe jullie omgaan met je partners. Er is enthousiasme en er gebeurt veel. We zitten wat betreft preventie en gezondheidsbevordering in een mooi tijdsgewricht. Ik ben er intrinsiek erg van overtuigd dat we nog meer kunnen doen in Nederland. Zeker als we de huidige bestedingsonbalans van 80 miljard aan zorg en 2 miljard aan preventie weten om te buigen. We waren in de pre-coronatijd bezig met contourennota, daar gaan we mee verder en dat is wat mij betreft ook een vertrekpositie. Daarin komt de samenwerking met financiers, zorgverzekeraars en gemeenten aan bod. Die kan beter, weten we uit ervaring en ik denk dat we ook af en toe geld ernaast moeten durven zetten. Dat gaan we doen voor bijvoorbeeld de continuering van Gezonde School en JOGG en voor de ontwikkeling van meer akkoorden op lokaal niveau. Ik denk ook dat we meer out of the box kunnen denken. Hoe maak je de gezonde keuze makkelijker? Dan zou je kunnen denken aan de vorm van een prijsprikkel voor consumenten en sturen op BTW als het gaat om gezond en ongezond. Op die manier kunnen we meer versterken aan de voorkant op preventie en gezondheidsbevordering.

Deze online bijeenkomst, georganiseerd door het Ministerie van VWS, VNG en Alles is Gezondheid, vormt de tweede in een reeks meetings die wellicht kan helpen bij de verdere uitrol van lokale preventieakkoorden. Bekijk ook het verslag van de eerste bijeenkomst.

Meer weten?

Neem contact op met een van de organisatoren van de uitwisselingsbijeenkomsten:

• Daphne Bandel, PG VWS via dc.bandel@minvws.nl
• Janny de Boer, netwerkadviseur Alles is Gezondheid via janny.de.boer@allesisgezondheid.nl
• Brigitte Leferink, projectleider VNG via Brigitte.Leferink@vng.nl.