Vitaliteit(scontract): van bubbels naar co-creëren

“Onze CAO is af!” “Alles wat vitaliteit en duurzaamheid kan bevorderen staat erin, maar ze doen er niets mee”. Uitspraken van twee HR-managers tijdens een gesprek over vitaliteit en gezondheid. En met ze worden de medewerkers bedoeld. Ons bedrijfsaanbod is te vrijblijvend en wordt dan vaak alleen nog maar gebruikt door die mensen die het toch al doen.

Voldoende aanleiding om vanuit Alles is Gezondheid in samenwerking met de Federatie voor Gezondheid, DEXIS Arbeid en werkgeversvereniging AWVN verder in gesprek te gaan met HR-managers en vertegenwoordigers vanuit de medezeggenschap.

‘Willen we samen oud worden’?

Wat wij vanuit Alles is Gezondheid willen is het expliciet maken van intenties en afspraken over het verbeteren van de eigen gezondheid door medewerkers en het creëren van een gezonde werkomgeving door werkgevers.  Wij kiezen voor de brede benadering van positieve gezondheid [1]. Een werkende is meer dan een werkende alleen, hij is ook ouder, kind, mantelzorger, burger, voetbalcoach, student, patiënt enz. Daarom stellen we het vermogen van de werkende zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, mentale en sociale uitdagingen van het leven centraal. Wij gaan hierbij uit van een gedeeld belang van werkgever en medewerker.

HR

In enkele Microsoft teams-sessies met 12 HR-functionarissen van bedrijven van verschillende aard en omvang was er veel enthousiasme voor het idee om duurzame afspraken te maken over vitaliteit & gezondheid. Enkele uitspraken uit deze gesprekken:

• Het is een gezamenlijke keuze van werkgever en werknemer;
• Afspraken maken: vrijwillig maar niet vrijblijvend;
• Regie ligt bij de werknemer (vermijd het woord eigenaarschap want dat betekent dat de werkgever achterover kan leunen);
• Vertrouwen is het sleutelbegrip;
• Gezond gedrag beperkt zich niet tot de 8 werkuren;
• Gezondheid is meer dan alleen fysiek, ook mentaal en sociaal zijn belangrijke aspecten;
• Gezondheidsdenken hoort eigenlijk in het DNA van de organisatie te zitten;
• Essentie: wat kan je (nog) wel à maatwerk (capability benadering);
• Formaliseren van afspraken draagt bij aan bewustwording en gesprek over gezondheid, het is niet juridisch afdwingbaar;

Kortom veel bijval, met als enthousiasmerende uitspraak ‘kunnen we morgen beginnen’.

Medezeggenschap

Wij hebben vervolgens de uitkomsten van deze gesprekken voorgelegd aan een tiental leden van ondernemingsraden van verschillende organisaties (zorg, zakelijke dienstverlening, overheid, industriële productiebedrijven). Goede gesprekken, wel met een andere uitkomst. Terughoudendheid. Mee eens dat gezondheid meer is dan arbo-voorzieningen en mee eens dat de werkgever mag/moet werken aan algemene bewustwording, een voorlichtende rol kan vervullen en soms stimulerend kan werken, maar eigenlijk ook niet meer dan dat. “Mijn gezondheid is van mij en daar heeft mijn baas zich niet mee te bemoeien!” Gezondheid is geen gespreksonderwerp tenzij de gezondheid het dagelijks functioneren belemmert, dan mag de werkgever de gezondheid bespreekbaar maken om vervolgens te verwijzen naar de bedrijfsarts waarna zo nodig maatregelen worden getroffen. Deze grens wordt vrij scherp getrokken.

Zien we hier een paradox? Ongevraagd gezondsheidsvraagstukken bespreken door de werkgever is ‘not done’. Op verzoek van de werknemer is het vanzelfsprekend dat de werkgever helpt en bij voorkeur oplost.

Ten slotte: bevorderen van gezond gedrag door belonen lijkt bespreekbaar maar stuit direct ook op rechtvaardigheidsgevoelens, want niet iedereen kan dat waarmaken. Straffen is uit den boze.

Kans van slagen

Twee verschillende ‘bubbels’ met weliswaar het zelfde belang zorgt niet automatisch voor co-creatie om te komen tot een vitaliteitscontract met afspraken over gezond oud worden. Er zijn niet zomaar voldoende raakvlakken, een zelfde perspectief op het gedeeld belang en ook een besef dat vitale en gezonde medewerkers een gedeelde verantwoordelijkheid is om duurzaam inzetbaar te kunnen zijn.

Toch is er hoop:

In de gesprekken zijn een aantal voorwaarden genoemd en suggesties gedaan om gezondheid een vanzelfsprekend onderwerp van gesprek en handelen te laten zijn en worden.

1. Initiatief van bovenaf dan wel minimaal warme ondersteuning van de directie is voorwaarde;
2. Werken aan afspraken over vitaliteit & gezondheid gaat alleen werken als werkgever en werknemer – in vertrouwen – samen werken op basis van gelijkwaardigheid;
3. Dit stelt eisen aan de rol en de vaardigheden van de leidinggevende denk bijv. aan servant leadership om eigen regie van de werknemer ook daadwerkelijk mogelijk te maken;
4. Het is situatie afhankelijk: verschillen van afdeling en locatie afhankelijk van de desbetreffende leidinggevende;
5. In het strategisch beleid van de organisatie het gezondheidsbeleid expliciet meenemen;
6. Nieuwe of aangepaste taal (dus niet ‘hoe houden we ze inzetbaar’ maar ‘op welke manier wil/kan jij verantwoord jouw bijdrage leveren?’
7. Rituelen (building tribes van Jitske Kramer en Daniëlle Braun), denk o.a. aan de eed bij defensie
8. Breed aanbod van experimenteren, leren en ontwikkelen gekoppeld aan de leer- en werkstijlen en -mogelijkheden van de individuele werknemer à maatwerk (blended learning)
9. Professionele ruimte voor de werkende, mogelijkheden om zijn vakmanschap te laten ontwikkelen à verantwoordelijkheden dus ook bevoegdheden en geen ‘protocolterreur’. ‘Gebrek aan invloed geeft stress’
10. (interne) communicatie die bijdraagt aan de mindshift, aan de nieuwe werkelijkheid
11. Heb aandacht voor en geef ruimte aan de achterblijvers tijdens de overgang.

Volgende stap

In gesprek met de directeur. Als de directeur zo belangrijk is voor het denken over en doen inzake gezondheid, willen we ook de directeur aan het woord te laten. Waarom vinden zij gezondheid belangrijk en wat doen zij in hun praktijk concreet om gezondheid te bevorderen. Vanuit Alles is Gezondheid en de Vitale Werkvloer van Gezond010 (Rotterdam) gaan wij deze gesprekken organiseren. Ben je geïnteresseerd, kun je je directeur enthousiasmeren? Laat het weten en wij nemen contact met je op.

Piet Vessies
Netwerkadviseur Alles is Gezondheid
06–53318966
piet.vessies@allesisgezondheid.nl

[1]https://www.iph.nl/positieve-gezondheid/wat-is-het/