Workshops transitie: ‘Transitie is vooruit struikelen in een onbekend landschap’

‘Hoe bereik ik de burger? En hoe ga ik om met weerstand, of versnippering in de organisatie?’ Dit zijn vragen die we bij Alles is Gezondheid vaak krijgen als het gaat om de transitie naar gezondheid. Grote, brede vragen die uitgaan van een hapklare oplossing. Maar een transitieproces zit anders in elkaar, denkt Joost Boerenkamp, die regio’s adviseert. Voor de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) gaf hij samen met collega’s Margriet de Jager en Janny de Boer workshops over transitie. Hoe maak je ruimte voor transitie?

Eind 2023 werd Alles is Gezondheid door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) de vraag gesteld: ‘kunnen jullie een workshop verzorgen over opgavegericht werken en transitie?’
‘Vanuit Alles is Gezondheid begeleiden we al meer dan zeven jaar netwerken bij hun maatschappelijke opgaven. Daarnaast hebben we in de twee edities van de Health Transformation Community veel ervaring opgebouwd rondom het thema transitie. Dit was dus een mooie vraag voor ons om te beantwoorden’, vertelt Joost.

Vragen over Sportakkoord en GALA-akkoord

Details: De uitvoerende partijen van het Sportakkoord en het GALA-akkoord moeten worden ondersteund in hun vragen over deze akkoorden. In elke provincie wordt daar door de VNG/VSG een informatiebijeenkomst over gegeven, waar telkens zo’n 50 tot 60 mensen op af komen. Hierbinnen worden er workshops gehouden voor rond de 25 bezoekers per keer. ‘Dat is een gemêleerd publiek, van uitvoerende medewerkers zoals buurtsportcoaches tot GGD-professionals en beleidsmedewerkers,’ vertelt Joost. ‘Best breed. We merken dat de opbouw van de workshops daar goed bij aansluit.’

Opzet workshops over transitie

De interactieve workshop heeft als thema ‘Ruimte voelen om ruimte te maken’ en is opgebouwd in vier aktes. Joost legt uit:

– Akte 1: ‘Het aanwezige verschil’
Hierin wisselen we onderling uit over de rijkdom aan verschillende mensen en opgaven die er in de zaal aanwezig zijn. Wat voor vragen zijn er? Wat speelt er?

– Akte 2: ‘Een perspectief op transitie’
We ontdekken dat in een transitie opbouw en afbouw altijd samengaan en dat er verschillende fasen in een transitie te ontdekken zijn. Deze fasen hebben elk hun eigen beïnvloedingsstrategieën.

– Akte 3: ‘Ruimte maken’
De focus komt op jou als deelnemer te liggen. Samen met andere aanwezigen onderzoek je, vanuit het inzicht van akte 1 en 2, hoe jij vanuit jouw rol en positie ruimte kunt maken voor transitie. Dat doe je vanuit de vraag: ‘wat moet ik eigenlijk afbouwen (veranderen of stoppen) om dat wat ik te doen heb ruimte te geven en op te bouwen?’

– Akte 4: ‘Gluren bij de buren’
In deze slotakte laten we wat voorbeelden zien van initiatieven die al een tijdje op weg zijn in deze transitiedynamiek. Welke leerlessen zijn daaruit te halen?

Vanuit de vraag aan de slag

‘We hebben deze workshops nu een aantal keer gegeven en merken dat de dynamiek en inhoud elke keer anders is, afhankelijk van de vraag van de mensen in de workshop,’ zegt Joost. ‘Dat is prettig, want zo werken we het liefst: vanuit de vraag aan de slag gaan. Hoe kunnen we jouw vraag verrijken en een stapje verder brengen?’ De workshop landt goed, omdat er onderling uitgewisseld wordt over de opgaven waar men mee zit en er veel aandacht is voor ieders vraagstuk.
‘Een verwarrend plottwist voor mensen is dat een transitie geen project of programma is. Het is niet makkelijk maakbaar of planbaar. Transitie is voorwaarts struikelen in een onbekend landschap. Vaak vragen we: waar zou je mee moeten stoppen om ruimte te maken voor transitie? Daar kijken mensen echt van op, die vraag verwachten ze niet. Zo ontstaat er direct een verdiepend gesprek.’

Drie inzichten uit de workshops

Grote beleidsvragen als ‘hoe bereik ik de burger’ transformeren zo naar een andere vraag- en oplossingsroute dan vooraf verwacht werd door de vrager. ‘We proberen de deelnemers te bewegen naar meer inzicht in hun eigen proces, want daar zit handelingsruimte,’ zegt Joost. Wat zijn voor hem grote inzichten uit het geven van de workshops? Hij noemt er drie.

1. ‘Zodra het over ‘opgavegericht werken’ of ‘transitie’ gaat heeft iedereen daar weer een andere omschrijving bij. Dé transitie of hét opgavegericht werken bestaat niet. Daar geef je in gezamenlijkheid betekenis aan.’

2. ‘Zodra het over ‘opgavegericht werken’ of ‘transitie’ gaat denken we meestal in termen van vernieuwing. Iets nieuws of anders dat er moet gebeuren om de transitie of de opgave verder te brengen. We denken niet direct aan waar we mee zouden moeten stoppen om de transitie of de opgave verder te brengen.’

3. ‘Zodra het over ‘opgavegericht werken’ of ‘transitie’ gaat denken we meestal aan iets of iemand anders wat veranderd zou moeten worden. We denken vaak niet direct in termen van wat we zélf anders zouden kunnen doen om die transitie of die opgave meer ruimte te geven.’

Het ontstaan van nieuwe voedingsbodem

Het doen van de workshops is belangrijk voor Alles is Gezondheid: transitie op gang brengen is voor ons immers een kernwaarde. Joost: ‘Transitie wordt nog veel aangevlogen vanuit een projecttaal, vanuit vraag en oplossing. Dat werkt vaak niet. Het is interessant om daarmee aan de slag te gaan en mensen dat te doen inzien. Plus, bij uitwisseling van perspectief en inzichten ontstaan altijd nieuwe en onverwachte dingen, een bepaalde voedingsbodem. Het is het begin van nieuwe samenwerking.’

Ook een workshop over transitie doen? Neem dan contact op met Joost Boerenkamp, Margriet de Jager of Janny de Boer.