Menstruatie en menstruatieproblemen gaan vaak gepaard met schaamtegevoelens, taboes en gebrek aan kennis. Daardoor bespreken vrouwen menstruatieklachten vaak niet of pas laat met hun huisarts. Gezondheidswetenschapper Lisa Zuidema doet onderzoek naar de ervaringen van vrouwen en mensen die menstrueren. Onlangs lanceerde ze de websitemodule Menstruatieverhalen. ‘Via deze verhalen willen we menstruatieproblemen bespreekbaar maken, vrouwen (h)erkenning, informatie en steun geven, en hen aanzetten om hulp te zoeken als dat nodig is.’ We spraken Lisa over haar onderzoek.

‘Ik heb een achtergrond in medische ethiek en gezondheidswetenschappen,’ vertelt Lisa. ‘Daardoor neig ik naar onderwerpen die een ethisch én een medisch component hebben. Vrouwspecifieke gezondheid valt daar zeker onder.’

Mensen met menstruatieklachten niet naar de huisarts

‘Onderwerpen als menstruatie, maar ook de overgang en bijvoorbeeld vulvakanker, vallen onder een zeker taboe. In principe is menstruatie normaal, maar doordat iedere vrouw+ hier andere ervaringen mee heeft en door het taboe-imago wat er nog steeds op zit, bestaan er allerlei ongeschreven regels. Denk aan de klassieker: naar de wc gaan met een tampon verstopt in je mouw. Door dit imago gaan mensen met klachten ook niet snel naar een huisarts. We doen met z’n allen een beetje alsof menstruatie niet echt bestaat, en welke klachten er wel of niet bij horen weten we niet goed.’

Lisa werkt als promovendus in het Máxima MC. ‘Daar zitten ook veel arts-onderzoekers. Zij houden zich vooral bezig met de klinische kant en behandelingen, zoals voor pijn bij endometriose en hevig bloedverlies. Het is best moeilijk en uitdagend om financiering te krijgen voor dit soort onderzoeken. Gelukkig is mijn promotor, gynaecoloog en hoogleraar Marlies Bongers, echt een voorvechter van aandacht creëren voor vrouwspecifieke gezondheid. Menstruatieproblematiek uit de taboesfeer halen is haar missie.’

Menstruatieverhalen van 33 mensen

Afgelopen januari lanceerde Lisa daarom samen met het Máxima MC en UMCG een nieuwe module over menstruatie op Praten Over Gezondheid: Menstruatieverhalen. De module bevat verhalen van 33 mensen, waaronder vrouwen en transmannen. Hun ervaringen laten een brede diversiteit zien: van diagnoses zoals endometriose, myomen (vleesbomen) en hevig bloedverlies, tot ongesteld zijn zonder klachten. Lisa: ‘Het doel is meerledig. We hopen met de modules voor alle mensen die menstrueren inzicht te geven in hoe anderen het ervaren, dus erkenning en herkenning te creëren. Als tweede is het inzichtelijk voor de omgeving: iedereen dus eigenlijk. Hoe is dat voor iemand, menstrueren? En ten slotte is het informatie voor huisartsen en zorgverleners. Die impact van mogelijke hevige klachten op iemands leven krijg je er misschien niet altijd uit in een tien-minutengesprek. Met 33 interviews hebben we een heel brede groep laten zien in alle lagen van de samenleving, bestaand uit mensen van verschillende achtergronden en leeftijden. Ook is er variatie van weinig last tot mild, tot hevige last en bepaalde diagnoses.’

Waarom heb je er juist voor gekozen voor het delen van ervaringsverhalen?

‘De website werkt volgens een bepaalde methode, ooit ontwikkeld aan de Universiteit van Oxford. Database of International Patient Experiences (DIPEx). Het idee van die methode is dat je met een wetenschappelijke methode op een zo breed mogelijke manier een beeld neerzet van patiëntervaringen op een publieke website. Het is een bepaalde manier van analyseren. Wat zijn de thema’s die dan omhoog komen? Zo laten we levenservaringen zien die betrouwbaar en medisch gecheckt zijn.’

Wat is er volgens jou nodig om te zorgen dat vrouwspecifieke gezondheidsklachten serieus worden genomen?

‘Het is makkelijk om te zeggen: we moeten erover praten, het bespreekbaar maken. En dat is een goede eerste stap. Maar daar moet het niet bij blijven. Het is belangrijk dat er meer geld naar onderzoek gaat. We weten van heel veel dingen niet precies hoe vaak ze voorkomen, hoe ze ontstaan, wat je eraan kunt doen, etc. Er moet een cultuurshift komen. Maar ik vind het moeilijk om te zeggen hoe dat moet gebeuren. Ik ben toevallig het boek van Angela Maas (De gezondheidskloof: Waarom vrouwen nog steeds op achterstand staan) aan het lezen. Daar gaat het over het waarom achter die vraag. Er zit ergens iets dat ervoor zorgt dat we klachten en pijn van vrouwen minder serieus nemen dan van mannen. Het begint bij het benoemen daarvan. Open zijn over klachten. En ook harde getallen noemen. 25-30% van de vrouwen heeft last van hevig menstrueel bloedverlies. Dat komt echt vaak voor!’

‘Tegelijkertijd wil je ook niet dat informatie stigmatiserend of discriminerend gaat werken. Dat mensen denken ‘heb je weer zo’n vrouw, met al die klachten’. Dus dat vind ik best ingewikkeld. Hoe ga je daar nou mee om?’

Ten slotte: waar ben je trots op?

‘Ik ben trots op de grote variatie van mensen die we hebben gesproken, en dat dat gelukt is. Dat heeft best wat tijd en energie gekost. Ik vond het heel belangrijk om vrouwen van kleur en met een migratieachtergrond te laten zien. We hebben met een buurtcentrum samengewerkt, en in het buurthuis een groepssessie gedaan. Er waren 15 vrouwen gekomen, dat was een heel erg leuk gesprek. Er werd veel gelachen. Er waren mensen die nog nooit met iemand over hun menstruatie hadden gepraat! Daar ben ik trots op. Die variatie heeft heel veel opgeleverd en die module rijker gemaakt. Daar ben ik heel blij mee.

Er is nog wel werk aan de winkel. Bij ons op de afdeling gynaecologie wordt er ook weinig over menstruatie gepraat door collega’s onderling, terwijl dat voornamelijk vrouwen zijn. De dag na de lancering kwamen er opeens allemaal gesprekken op gang. Heerst er dan zelfs op ónze afdeling een taboe? Dat was erg mooi, te zien dat dat een onderwerp werd. Ik hoop dat het doorzet.’

Meer informatie? Bekijk alle ervaringsverhalen op Praten Over Gezondheid.

Vrouw+: vrouwen en mensen die menstrueren

Contact met de natuur draagt bij aan een betere gezondheid – mentaal en fysiek. Maar… hoe ga je hier concreet mee aan de slag? Waar begin je en hoe zorg je dat patiënten en cliënten daarna zelf eigenaarschap nemen? In de rubriek ‘Groen/gezond?’ interviewen we steeds een gezondheidsprofessional die bijdraagt aan de beweging van mensen verleiden naar de natuur. In deze editie praten we met Janneke de Jong – de Vries, buitenfysiotherapeut in Tilburg.

Natuur voor Gezondheid toolkit

De toolkit Natuur voor Gezondheid is bedoeld om professionals in de eerstelijnsgezondheidszorg en welzijns- en sportsectoren snel op weg te helpen naar laagdrempelige informatie over hoe ze natuur kunnen integreren in hun werkwijze. Daarmee is er nu één centrale plek met tips, materialen, kennis en inspiratie. Van zelfzorgadvies tot behandeling buiten in een groene omgeving. De pagina is elk moment gratis raadpleegbaar voor hulpmiddelen en goede voorbeelden. Natuur voor Gezondheid is een initiatief van Alles is Gezondheid in samenwerking met Vereniging Arts en Leefstijl. Bekijk hier de inhoud.

Janneke de Jong – de Vries is buitenfysiotherapeut, oefentherapeut Mensendieck, vrouw van, en moeder van 2 kinderen. Ze groeide op tussen de bollenvelden bij de Keukenhof. Altijd buiten spelen: ‘met een bootje in de sloot en in het weekend (verplicht) wandelen in de duinen, bos of aan het strand. Voor mij heel normaal en nooit bij stilgestaan.’ Tot ze ideeën kreeg over fysiotherapie en oefentherapie aan huis zonder praktijkruimte. Wat voor verschillende leefomgevingen waren er allemaal (in te zetten)?

Oefening in eigen huis

Met 20+ jaar ervaring als oefentherapeut Mensendieck en 15+ jaar als fysiotherapeut is Janneke’s werkwijze steeds verder ontwikkeld. ‘Na twee zwangerschappen zat ik niet goed in mijn vel en ging ik veel wandelen. In die wandelingen zocht ik de plukjes natuur in mijn omgeving op. Pas toen werd ik me echt bewust van de (grote) behoefte aan natuur, buiten zijn en bewegen.’ Toen ook cliënten merkten dat wandelend kennismaken en behandeling in eigen omgeving waardevol was, begon ze aan haar ontwikkeling tot buitenfysiotherapeut. ‘Het eerste idee ontstond in 2012 al. We oefenden een oefening bij een patiënt thuis. Dat bleek daarna veel beter geoefend door die persoon, dan als ik een oefening in de klinische praktijk uitlegde. Thuis op eigen stoel oefenen is kennelijk zo anders, dat de patiënt het sneller overneemt.’

De achtertuin in

Gaandeweg ging Janneke steeds meer naar buiten met haar patiënten. De achtertuin in, of naar het park om de hoek. ‘De ontspanning van het buiten zijn kwam er zo als extra effect bovenop. Bovendien bleek buiten bewegen makkelijker. Misschien had de fysiotherapie meer impact in iemands eigen, vertrouwde omgeving?’ Ze noemt het voorbeeld van een meneer die graag in de tuin werkte, maar daar vanwege rugklachten en een operatie niet goed mee omging. ‘Toen ben ik tijdens zijn revalidatie met hem zijn tuin in gegaan, om daar de oefeningen te doen en te werken aan zijn herstel. Anders zou hij het toch wel doen, met alle risico’s van dien. Dan liever samen, op een goede manier. Hij kan nu weer leuke dingen doen, revalideerde in zijn eigen tuin én het valrisico is voorkomen.’

Voordelen van werken in de natuur

Janneke noemt vier toegevoegde waarden van werken in de natuur, in plaats van binnen:

1. Variatie in natuur: ‘het helpt om gevarieerd te bewegen, om niet steeds dezelfde beweging te maken. In de natuur zijn geen twee oppervlaktes gelijk, en je hebt te maken met verschillende weersomstandigheden. Daardoor is het herstel veel completer en breder.’
2. De ontspannende, rustgevende werking is actief onderdeel geworden van het proces: ‘de ontspannende werking van buiten zijn helpt altijd bij makkelijker kunnen bewegen en herstellen.’
3. Creativiteit en variatie: ‘de meerwaarde van natuur zit ook creativiteit en variatie in soorten bewegingen. Ik zet van alles in als oefeninstrument: takken, een hekje, boomstammen. Ik kijk op die manier sterk naar natuurlijke bewegingen. Waar is de mens op gemaakt qua bewegen? Zitten op de grond of op een steen is dan natuurlijker dan op een stoel. Hekje? Er omheen, overheen of onderdoor. Zou je makkelijk moeten kunnen, daar zijn we op gemaakt. Zo gebruiken we de natuur als sport-gymzaal.’
4. Automatische effecten: ‘Er zijn natuurlijk nog veel meer voordelen aan buiten zijn die ik niet actief gebruik, maar die wel mooi meegenomen zijn. Bijvoorbeeld het bloeddrukverlagende effect.’

Deze optelsom levert meerwaarde voor de patiënt: behandelingen hebben blijvend impact omdat de mensen die bij Janneke komen zelfherstellend vermogen opbouwen. ‘Zo hebben ze mij niet meer nodig. Mijn doel is altijd geweest om mezelf overbodig te maken. Ik loop letterlijk en figuurlijk een stukje mee en help daar waar het nodig is. Maar daarna kan iemand het zelf.’

Effect natuur op fysieke gezondheid

Er wordt veel gedeeld over het effect van natuur op mentale gezondheid, maar juist ook fysiek heeft buiten oefeningen doen veel impact. ‘Natuur heeft voordelen op het gebied van bloeddruk, spierspanning, en algemene pijn. En dan niet alleen pijnbeleving, maar echt pijndemping. Mensen krijgen meer gedaan buiten. Er is positieve afleiding, de stofjes uit de natuur hebben een positieve werking op beweging, en het daglicht op de stemming. Fysiotherapie in de natuur is erg toegankelijk. Je hoeft niet op zoek naar een stuk ongerepte natuur, je mag veel kleiner denken. Wat is er aan parkjes in je eigen wijk?’

Ja, beaamt ze, in de duinen bewegen heeft misschien een ander effect dan in een stadspark. ‘Maar ik heb ook cliënten die thuisgebonden zijn en misschien eens in de zes weken naar buiten gaan voor een pedicure. Die mensen hebben niets aan oefeningen in het bos, maar wel aan zo’n klein stapje. Een paar keer goed ademen in de deuropening heeft voor hen dan écht effect.’ Ze raadt aan om creatief te denken. Wat kun je zien en vinden in de omgeving om je heen?

Buitenfysio niet gecontracteerd

Financieel gezien wordt de behandeling betaald door de patiënt: de buitenfysio is niet gecontracteerd bij zorgverzekeraars. Dat kan namelijk alleen als je praktijkruimte hebt, en dat wil Janneke niet. ‘Via de aanvullende verzekering is het deels vergoed. Ik merk dat de patiënten op ’t eerste oog vinden dat het best wat geld is. Totdat ze merken dat ze vrij snel zelf aan de slag kunnen. Omdat ze in hun eigen tuin of wijk terecht kunnen, voelt het herstel laagdrempelig. Ze hebben dan geen reistijd, en combineren nut en ontspanning. Er zijn dan weinig sessies nodig, dus uiteindelijk zien ze de meerwaarde wel.’

Zien huisartsen de meerwaarde van buitenfysio?

Hoe gaat de samenwerking met andere zorgverleners, zoals huisartsen? Initiatief vanuit een groene omgeving werkt niet, denkt Janneke. ‘Huisartsen staan in mijn beleving meer open voor een fysiotherapeut dan een ‘groene’ aanbieder of een trainer. Omdat ze bekend zijn met de competenties van een fysiotherapeut, mag ik langskomen om mijn ideeën te delen. Zorgmedewerkers in de eerstelijnszorg willen logica, wetenschap en onderbouwing zien.’
In haar plaatselijke gezondheidscentrum, waar Janneke’s kantoor huist, is een tuintje. Die wil ze, samen met andere zorgverleners, vergroenen om ook in te zetten. Er zijn nu vier huisartsenpraktijken aanwezig in het gezondheidscentrum, die ze gaandeweg allemaal meekrijgt. ‘Ze krijgen tussendoor mee wat de effecten zijn van de buitenbehandelingen en horen de positieve terugkoppeling in de wandelgangen. Dit maakt ze nieuwsgierig. Vooral de jonge garde huisartsen vindt deze ontwikkeling interessant.’

Wat zou een huisarts dan over de streep trekken om aan groene zorgverlening te denken? ‘Ik sprak een huisarts die enthousiast werd van het idee, maar voor huisartsen is het belangrijk dat het geen extra tijd, moeite of aandacht kost. Hij vindt natuur wel een grote toevoeging binnen de zorg. Wat voor hem goed zou werken is als het in het Zorgdomein geïntegreerd kan worden. Dus als hij iemand naar fysiotherapie wil verwijzen, dat ‘natuur’ dan ook in het rijtje van opties zou staan.’

Aanbod vanuit intrinsieke motivatie

Dus wat is er nodig om zorg in de natuur breder te kunnen aanbieden? ‘Dat zorgverleners het vanuit hun eigen intrinsieke motivatie, zelf gaan ervaren. Natuur en gezondheid wordt steeds meer gecombineerd, bijvoorbeeld buitenpsychologen die sessies buiten organiseren. Daar word ik erg enthousiast van. Buiten zijn is essentieel in gezondheid, en dus in herstel.’

Een gezonde werkcultuur in ziekenhuizen is het fundament van goede zorg, maar juist die cultuur laat helaas op nog steeds veel plekken te wensen over. Macht, hiërarchie en respectloos gedrag spelen al te vaak nog op de werkvloer. Margot van Genderen (Algemeen Bestuurslid De Geneeskundestudent), Banu Özbakir (Algemeen Bestuurslid De Geneeskundestudent) en Wico Mulder (jeugdarts Adolescenten, Arts M&G en adviseur Mentale Gezondheid en Welbevinden bij Alles is Gezondheid) schreven een artikel voor Medisch Contact.

Toxische cultuur is structureel probleem

Uit het artikel: ‘Uit recent onderzoek van De Geneeskundestudent (2024) blijkt dat één op de acht geneeskundestudenten tijdens hun coschappen te maken krijgt met ongewenst gedrag, hierbij zijn medisch specialisten vaak betrokken zijn. Eerdere onderzoeken bevestigen dat de toxische cultuur in de zorg geen incident is.

De persoonlijke ervaring van Mulder (co-auteur) van bijna twintig jaar geleden maakt dit pijnlijk duidelijk. Als jonge, bevlogen arts in opleiding werkte hij in een omgeving waar intimidatie en machtsmisbruik gangbaar waren. Uiteindelijk besloot hij te stoppen met zijn opleiding. Jaren later kwamen deze misstanden aan het licht en kregen ze aandacht in de media.

Andere persoonlijke verhalen onderstrepen deze bevindingen. Een van de auteurs werd door een gynaecoloog uitgemaakt voor ‘slechtste coassistent ooit’ en tijdens een operatie vernederd. Dit soort gedrag wordt door de dader vaak niet als uitzonderlijk ervaren, wat het probleem structureel maakt. In de Zembla-podcast Onveilige Artsen (2024) en een enquête van Medisch Contact wordt grensoverschrijdend gedrag in de zorg breed uitgemeten. Meer dan 30% van de artsen meldt ooit grensoverschrijdend gedrag te hebben ervaren, variërend van denigrerende opmerkingen tot ernstige incidenten die onder het strafrecht kunnen vallen.

Veilige werkomgeving cruciaal

Deze cijfers tonen aan dat eerdere pogingen om de werkcultuur te verbeteren onvoldoende effectief zijn. Een veilige werkomgeving is niet alleen een kwestie van fatsoen, maar ook cruciaal voor het behoud van zorgpersoneel en bovenal; de kwaliteit van zorg.’

Wat is de impact van zo’n giftige werkcultuur, en wat zijn de concrete stappen die we kunnen nemen in het verbeteren hiervan? Lees het hele artikel op Medisch Contact.

Expertwebinar over veilige werkcultuur

Naar aanleiding van het artikel in Medisch Contact organiseert Alles is Gezondheid samen met De Geneeskundestudent 18 maart een webinar over dit onderwerp. Een gezonde werkcultuur in ziekenhuizen, praktijken en instellingen is het fundament van goede zorg, maar juist die cultuur laat helaas op nog steeds veel plekken te wensen over. Praat je hierover mee?

Laten we onze (toekomstige) jonge dokters empathisch ondersteunen en gidsen zodat zij kunnen gaan floreren als goede dokter. Wat kunnen we doen om deze cultuurverandering in te zetten? Het expertwebinar op 18 maart biedt een kans om verder in gesprek te gaan en samen te werken aan een veilige werkcultuur in de zorgsector. Het webinar wordt gemodereerd door Wico Mulder. Sprekers in het panel zijn o.a. chirurg Marijn Houwert, staflid traumachirurgie en opleider Heelkunde bij het UMCU. Hij startte op 21 januari met De Vereniging voor Arts en Auto (VvAA) een campagne voor gelijkwaardige samenwerking in de zorg.

Cultuurverandering via de jonge arts

Het evenement Cadeau voor de Co en de A(n)io (CvC&A) draagt ook bij aan cultuurverandering. Dit initiatief van Alles is Gezondheid, in samenwerking met diverse medisch specialisten, De Geneeskundestudent en Student en Leefstijl, richt zich op het versterken van jonge artsen door hen te leren hoe ze grenzen kunnen aangeven en goed voor zichzelf kunnen zorgen. De vierde editie vindt plaats op 10 mei 2025.

Op 29 januari 2025 kwam voor de tweede maal een bevlogen gezelschap samen via Missie Mentaal om te onderzoeken hoe we via verandering in het onderwijs jongeren mentaal meer veerkracht kunnen meegeven. De nadruk van de bijeenkomst lag op doen.

Onder het motto ‘Groot dromen, klein beginnen’, gingen deelnemers van verschillende organisaties met elkaar aan de slag, waarbij ze over hun eigenbelang heen stapten. Vanuit de verschillende invalshoeken zijn inzichten gedeeld en acties bedacht, waarbij de kennis, netwerken en vaardigheden van de deelnemers elkaar aanvulden. We delen kort de geleerde lessen, tips, acties en oproepen.

Tips en geleerde lessen

1. Ontwerp je iets voor jongeren? Betrek jongeren dan als gelijkwaardige partner vanaf het begin. De NJR – koepel van 41 jongerenorganisaties – is een uitstekende keuze als samenwerkingspartner. Doe vast je voordeel met hun Bouwstenen voor betekenisvolle jongerenparticipatie.
2. Samen kom je verder dan alleen. Op zoek naar werkvormen om samen te werken aan verandering? Check dit Trello bord voor inspiratie, werkvormen en leesvoer.
3. Pas op voor betutteling. Als er rond mentale gezondheid lesprogramma’s met bijbehorende verplichtingen komen, is het risico groot dat jongeren het als betuttelend ervaren. Oproep: wees ervan bewust dat de focus op (mentaal) welzijn door jongeren als onoprecht ervaren kan worden. Zie, mede daarom: punt 1.
4. Vergeet de mentale gezondheid van docenten niet. We spreken voornamelijk over het onderwijs anders organiseren om jongeren mentaal gezonder te maken. Maar diezelfde ambitie zou natuurlijk ook moeten gelden voor docenten.
5. De Vraagbaak. Het onderzoekspanel van NJR Hoofdzaken en het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie peilde waar jongeren met psychische klachten tegenaan lopen bij het volgen van onderwijs. Hoe was dit op hun middelbare school en (vervolg)opleiding? En wat hielp hen? Lees hier de reacties van 39 jongeren.
6. Er is behoefte aan een structurele geldstroom voor mentale gezondheid. Dit vraagt om samenwerking tussen ministeries volgens het Health in All Policies-principe. Hoewel er voldoende financiële middelen zijn, is het budget versnipperd en vaak gekoppeld aan specifieke programma’s, zoals VSV. We zouden breder moeten kijken naar hoe investeren in mentale gezondheid binnen het onderwijs, bijvoorbeeld ook bijdraagt aan Positieve Gezondheid op de werkvloer.
7. Mentale gezondheid in onderwijstaal. Het is belangrijk dat scholen inzien dat preventief werken aan mentale gezondheid effect heeft. Om dat voor elkaar te krijgen is het van belang dat we kunnen aantonen wat het oplevert en dat dat gebeurt in de taal van het onderwijs. Kunnen we onderbouwen dat preventieve inzet in het onderwijs leidt tot minder individuele zorgvragen, zowel binnen het onderwijs als in de zorg?
8. Heb je een initiatief of lesprogramma? Help scholen om de aandacht voor mentale gezondheid structureel in hun aanbod te verwerken. Ontlast hierbij zoveel mogelijk de leerkrachten en neem ze helemaal mee in de werkwijze zodat ze dit ook zelf kunnen uitvoeren. Pas de vorm aan zodat leerkrachten en jongeren zich er goed in kunnen vinden. Dat verschilt per school. Is de aanpak goed geborgd? Vanuit dit punt kun je jezelf stapsgewijs terugtrekken, totdat de school op z’n eigen benen verder kan gaan.

Acties

Vanuit de verschillende invalshoeken zijn ook acties bedacht.

1e Actie.         

• Kennis en vaardigheden bundelen. Hoe kun je het bestaande onderwijs zó inrichten dat het bijdraagt aan welzijn (zonder daar aparte lesprogramma’s voor op te tuigen)? Wat zeggen wetenschaps-, praktijk- en ervaringskennis hierover?
• Kartrekkers: NJI en Tilburg University.

2e Actie.         

• Lerarenopleidingen en -opleiders helpen de juiste kennis en vaardigheden rondom mentale gezondheid in het onderwijs te verkrijgen en dit hoog op de agenda te zetten.
• Kartrekkers: Paul Bakkum, therapeut, met Gabrielle van InHolland.

3e Actie.

• Doetank 2.0. Hoe kan de doetank impact maken, verbinden en duurzaam blijven?
• Kartrekkers: Wilfred Dijkstra , Wico Mulder van Alles is Gezondheid en Wessel Kok (CAOP). Meehelpen met het organiseren van de volgende Doetank? Laat het ons weten!

4e Actie.         

• Een netwerk voor leraren en docenten starten die het systeem van binnenuit willen veranderen. Mensen die weerstand weten te omzeilen. Mensen samenbrengen, succesverhalen vertellen, helpen om samen meer impact te maken.
• Kartrekkers: nog niemand. Wie adopteert dit idee?

Oproepen

Wil je bijdragen aan de beweging richting betere mentale gezondheid, maar weet je nog niet hoe? Hieronder doen we 3 oproepen.

• 1e Oproep:     
  Structureel geld. Wie kent een financieel wonder met ervaring in het overheidsdomein? In eerste instantie om inzichtelijk te maken wat er is of gedaan kan worden om mentale gezondheid in het onderwijs te financieren.
• 2e Oproep:     
  Sociaal ontwerp met stakeholders. Door Avans/Shane you know en Nomads of change wordt gezocht naar bondgenoten om met belangrijke sleutelfiguren en organisaties in het onderwijs via sociaal ontwerp aan mentale veerkracht te werken.
• 3e Oproep:    
  Praktijkgericht netwerk. Indekerngezond bouwt aan een praktijkgericht netwerk waarin onderwijsprofessionals elkaar vinden, uitwisselen en inspireren rondom Positieve Gezondheid in het onderwijs, in de regio Utrecht Leidsche Rijn, Vleuten-de Meern. Tips, geleerde lessen en bondgenoten zijn welkom!Heb je antwoord op een van deze oproepen, een idee, een suggestie of een waardevol contact? Geef dit dat door via de Doetank Mentale Gezondheid in het onderwijs-LinkedIN-groep. 

Samenwerking

Doe-tank Mentale Gezondheid in het Onderwijs is een initiatief van Missie Mentaal (een initiatief van Alles is Gezondheid) met medewerking van ‘Psychologie in het Onderwijs’. Missie Mentaal versterkt de beweging van mensen, organisaties en samenwerkingsverbanden die zich inzetten om mentale gezondheid in Nederland te verbeteren, met steun van het ministerie van VWS.

Sommige werkgevers zeggen: ‘Mijn CAO is af, alles staat er in’. Maar het is de verbinding met gezondheid die vaak mist. De whitepaper ‘Naar integraal beleid van werk en gezondheid’ is bedoeld voor iedereen die hier echt mee aan de slag wil. Het is met name voor diegenen die veelal vanuit werkgeversperspectief, HR, Arbo en veiligheid, verantwoordelijk zijn voor het organiseren van gezond en veilig werken.

De inhoud is tot stand gekomen in gesprek met werkgevers uit actieleernetwerken van iPH, Alles is Gezondheid en CAOP; waaronder drie regionale en twee sectorale netwerken, het MKB en het netwerk-1000+ werkgevers. Dit zijn tijdelijke werkgeversnetwerken om samen te leren, te ontwikkelen én ervaringen met werk & gezondheid te delen.

Werk & gezondheid zichtbaar maken

Een van de belangrijkste bevindingen uit de gesprekken en bijeenkomsten is behoefte aan ondersteunende en verbindende teksten om werk & gezondheid binnen de organisatie zichtbaar en herkenbaar te maken.

Binnen het HR-veld is al veel, heel veel ontwikkeld. Er bestaan talloze afspraken, regelingen en instrumenten. Sommige werkgevers zeggen dan ook ‘Mijn CAO is af.’ Dat is wellicht vaak het geval, maar het is de verbinding die mist. HR is toe aan de volgende stap: samenhang brengen in alle activiteiten die bijdragen aan gezondheid. ‘Kralen rijgen aan de ketting van gezondheid’. Met deze whitepaper willen wij aan die behoefte tegemoet komen.

Download de whitepaper

Benieuwd naar het waarom en hoe? Wil je graag aan de slag met het integraal organiseren van gezond werkgeverschap? Download dan de whitepaper.

In de herfst van 2024 vond de eerste kennissessie Groen en Gezondheid plaats, georganiseerd voor en door het werkteam van Groene Cirkel Groene Gezonde Stad. De bijeenkomst werd gehouden in het sfeervolle Greens in the Park in Den Haag. Het doel? De verbinding tussen gezondheid, biodiversiteit en klimaatadaptatie binnen gemeenten versterken en gezondheid integraal onderdeel maken van groen beleid.

De dag begon met een warm welkom van dagvoorzitter Karine van ’t Land van Koepel Arts en Maatschappij en Gezondheid. Met ruim 30 deelnemers, waaronder beleidsmakers, experts en betrokkenen uit zowel het sociale als ruimtelijke domein, was deze eerste bijeenkomst een groot succes. De sessie bood een combinatie van inspirerende presentaties, praktijkvoorbeelden, bruikbare tools en een interactieve workshop. De centrale boodschap: maak gezondheid onderdeel van het groenbeleid!

Betrek gezondheid bij groen en klimaatadaptie

Annette Postma, netwerkadviseur Groen bij Alles is Gezondheid, benadrukte in haar sessie:
‘Het integreren van expliciete gezondheidsdoelen bij vergroening is een absolute win-win! Het biedt niet alleen een kans om bewoners en professionals binnen gemeenten te inspireren, maar ook om ze écht met elkaar te verbinden. Gezondheid is het resultaat van groen. Betrek daarom gezondheidsprofessionals als volwaardige partners en werk vanaf het begin samen aan integrale plannen. Alleen zo creëren we een gezonde, toekomstbestendige omgeving voor mens en natuur!’

De rol van Alles is Gezondheid binnen Groene Cirkel Groene Gezonde Stad is het ondersteunen van deze missie door te verbinden, inspireren en expertise in te brengen. Als netwerkplatform brengt Alles is Gezondheid kennis, partners en tools samen om gezondheid expliciet te integreren in groen- en klimaatadaptief beleid. Tijdens deze kennissessie medegeorganiseerd door Alles is Gezondheid benadrukten we de win-win van een groenere en gezondere leefomgeving.

Natuurinclusieve inrichting van de stad

Vervolgens nam Lotte Vroomans van Naturalis ons mee in hoe een natuurinclusieve inrichting van de stad de biodiversiteit versterkt en kan bijdragen aan gezondheid. ‘De eikenprocessierups bijvoorbeeld kan schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens. In een ongezond ecosysteem kan de rups uitgroeien tot een plaag. Huismussen eten eikenprocessierupsen. Maar hoe krijg je de huismus naar de stad? Daarvoor moet je voldoen aan de 5V’s: voedsel, veiligheid, vocht, voortplanting, verbinding. Zo creëer je de optimale omstandigheden voor de huismus. En daarmee een gezond ecosysteem.’

Maike Warmerdam gaf een toelichting op de zevende editie van de StraaDkrant, een initiatief dat zich richt op het ontwerpen van gezonde, klimaatbestendige straten in Nederland. Warmerdam: ‘Deze editie legt de nadruk op het potentieel van Nederlandse straten om bij te dragen aan een gezonder leefklimaat. De publicatie verkent concrete oplossingen voor klimaatadaptatie en biodiversiteit in stedelijke gebieden, waarmee straten niet alleen functioneel, maar ook ondersteunend voor de gezondheid van bewoners kunnen worden ingericht. Daarover meer in  webinar de gezonde straaD: Een betere gezondheid ligt op straat.’

Gezonder en klimaatbestendiger

Gemeente Dordrecht werkt aan het groener, gezonder en klimaatbestendiger maken van de stad. Op Staart Oost werkt de gemeente samen met bewoners en andere stakeholders aan een Groene Gezonde Staart. Annemarie Lammers: ‘We werken aan drie speerpunten: klimaatadaptatie, biodiversiteit en gezonde leefomgeving. Het doel is om hier een wijk te creëren die fijn en gezond is om in te leven. Daarbij zetten we in op een groenblauwnetwerk van speel-, beweeg- en ontmoetingsplekken. Om dit voor elkaar te krijgen is samenwerking tussen het ruimtelijke en het sociale domein heel belangrijk.’

Tijdens zijn workshop deelde Paul Dijkman waardevolle inzichten over het ontwerp van een groene leefomgeving: ‘Een groene ruimte moet uitnodigen tot gebruik, aansluiten bij de behoeften van bewoners, hittestress bestrijden en biodiversiteit stimuleren. Denk aan toegankelijkheid, variatie in beplanting en het creëren van schaduwrijke plekken.’

Werkwijze en uitkomsten

Bij de interactieve workshop kregen deelnemers de kans om mee te denken over gemeentelijke casussen en samen oplossingen te verkennen. In de workshop van Paul Dijkman werd o.a. ingezoomd op de praktische aspecten bij het aanleggen van een groene omgeving, zoals:

• De balans tussen gebruiksvriendelijkheid en biodiversiteit
• Het creëren van groene sociale plekken
• Het inzetten van groen om hittestress te verminderen
• Het belang van maatwerk per wijk of gebied

Een goedbezochte start met een belofte voor vervolg. De middag eindigde met een borrel, waar volop werd nagepraat en ideeën voor vervolgbijeenkomsten werden gedeeld. De eerste sessie markeert een solide begin van een gezamenlijk traject om groen en gezondheid samen te brengen in beleid en praktijk.