Wereldgezondheid u (g)een zorg? Onder deze vlag kwamen op 18 december 2018 zo’n 60 verschillende partijen uit het netwerk van Alles is Gezondheid bijeen om te leren hoe je dat in de praktijk brengt. Compassion for Care tekende een pledge en Reinier van den Berg gaf ons hoop om om de klimaatklok terug te draaien.

Plaats van handeling: BlueCity Rotterdam, de plek waar alles draait om circulair ondernemen. We hadden geen betere plek kunnen bedenken voor deze netwerk- en praktijkmiddag over klimaat en duurzaamheid, vernieuwende samenwerking en onze eigen contributie aan de wereldgezondheid.

Compassie pledge

Vooraf tekende Compassion for Care een pledge bij Alles is Gezondheid. Met compassie als leidraad belooft deze stichting/community zich in te zetten voor een helende zorgomgeving voor patiënten/cliënten en een zorgzame, vriendelijke en stimulerende werkplek voor zorgprofessionals. Onderschrijf je dit doel ook? Ga naar www.compassionforcare.com.

Wereldstad Rotterdam

De aftrap werd verzorgd door wethouder Sven de Langen die vertelt hoe Rotterdam en Gezond010 werken aan een ‘wereldse’ gezondheid voor haar inwoners. Met tal van initiatieven die mensen helpen met een gezondere leefstijl. Waaronder het – deze middag aanwezige – FitFestival, Rotterdam eHealth Agenda, voedselchallenge, De Groene Connectie.

Krachtige basiszorg

Wereldgezondheid, ver van mijn bed show? Nee hoor, want wereldgezondheid gaat juist over jouw eigen wijk, stad of regio. Dat blijkt uit het verhaal van Jacqueline van Riet van Krachtige Basiszorg/Overvecht Gezond. Zij laat zien hoe je met een integrale wijkaanpak, gericht op bewoners met hoge gezondheidsrisico’s en meerdere sociale problemen, toch bewezen effecten kan sorteren.

Spelenderwijs gezonder

Opgeschaald naar de regio, is het maken van regionaal gezondheidsbeleid ook een haalbare kaart. Tenminste als we Jan Jansen van VTV In2Action mogen geloven. En dat doen we. Want hij laat een praktijkvoorbeeld zien hoe beleidsmakers uit verschillende sectoren (gemeenten, onderwijs, welzijn) via serious gaming samenwerken aan hun lokale gezondheidsambities.

Groene porties

Maar wereldgezondheid gaat natuurlijk vooral over je eigen wereld. Over jezelf. Bijvoorbeeld over wat je eet en hoe je omgaat met voeding. Op dat gebied levert Joris Heijnen van ‘keukenvergroener’ Greendish ons mooie eyeopeners. Zoals de case study bij Van der Valk, waar vergroende gerechten de keuken gezonder en duurzamer maakt terwijl de gasttevredenheid even hoog blijft.

Klimaatklok terugdraaien

Maar de echte boodschap kwam misschien wel van RTL-weerman en duurzaam ondernemer Reinier van den Berg: om het klimaat en de wereld(gezondheid) te redden, moeten we snel drastische maatregelen nemen tegen de opwarming en onze leefomgeving duurzamer gaan inrichten. Ook in het (Nederlandse) stedelijk gebied. Op steeds meer plekken heeft het ‘hitte-eilandeffect’ vrij spel. Dat heeft een forse impact op de gezondheid en levensverwachting. Tegelijkertijd kan de lucht schoner als we versneld overstappen op elektrisch vervoer en de fiets. Ook op gebied van voedsel komt er een revolutie aan die gunstig kan uitpakken voor de wereldgezondheid. Verder moeten we de enorme vervuiling van het milieu drastisch aanpakken. In 2050 zit er in de oceanen meer plastic dan vis. En met stip op één: meer bomen, herbebossing en vegetatie. Er is dus nog hoop om de klimaatklok terug te draaien maar we moeten vol aan de bak.

Mini-FitFestival

Tijdens de borrel maakten de bezoekers kennis met het FitFestival in mini-vorm. In deze wijkgerichte aanpak kunnen bewoners o.a. gratis hun gezondheid laten checken. Van een bloeddruktest tot taaladvies. Kinderen en volwassenen komen in aanraking met het aanbod uit de eigen buurt en krijgen persoonlijke tips over hun gezondheid, voeding en vitaliteit.

“Laten we de focus verleggen van problemen naar preventie en gezondheidsbevordering. Vandaag hopen we meer inzicht te krijgen in wat we kunnen doen om concrete stappen te kunnen zetten voor mentale gezondheidsbevordering bij de jeugd.” Met deze boodschap trapt Sofie Vriends, programmadirecteur Gezond, Veilig en Kansrijk Opgroeien NJi, de expertmeeting ‘Jongeren en Mentale gezondheid’ op 3 december 2018 af.

Tijdens de expertmeeting bogen jongeren, ervaringsdeskundigen, praktijkprofessionals en wetenschappers zich over één essentieel vraagstuk: ‘Welke vaardigheden hebben jongeren nodig om mentaal gezond op te groeien?’

Aan zes verdiepingstafels deelden de aanwezigen hun inzichten en ervaringen aan de hand van drie thema’s:

• zelfstandig keuzes maken;
• jaagsysteem en prestatiedruk;
• eenzaamheid en depressie

Opbrengsten expertmeeting

De overkoepelende boodschap van de tafels luidde dat dit een onderwerp is voor en over iedereen en niet alleen voor kwetsbare jongeren. Dat we het over een maatschappelijk probleem hebben en dat we leven in een prestatiemaatschappij. De impact van social media is groot; dat geldt voor jong en oud. Meer verbinding, ook tussen jongeren onderling, is belangrijk. Jongeren gaven aan dat een stevige basis essentieel is: wie ben ik, wie ziet me echt? Hoe kan ik dat versterken?

In het verslag van het Ministerie van VWS zijn de belangrijkste conclusies naar aanleiding van de expertmeeting opgenomen. Download het verslag.

Visual

Visueel verslaggever Marieke van der Velden vatte de expertmeeting samen in onderstaande tekening.

Klik op de visual om de afbeelding te vergroten.

Er is een belangrijke mijlpaal bereikt op weg naar een gezonder Nederland. Een aantal zorgverzekeraars, waaronder De Amersfoortse, ONVZ, VGZ en Zilveren Kruis, boden de Persoonlijke Gezondheidscheck al (gedeeltelijk) aan via hun zorgverzekering. Nu ook Menzis de Persoonlijke Gezondheidscheck per 1 december via haar online gezondheidsprogramma SamenGezond aanbiedt, wordt de check laagdrempelig toegankelijk voor maar liefst 2,3 miljoen Nederlanders.

Een heugelijke mijlpaal in het licht van het Preventieakkoord, dat onlangs werd gepubliceerd. Ook is het een mijlpaal voor de beweging Heel Nederland Gezonder, dat in 2016 is opgericht om het voor alle Nederlanders mogelijk te maken om inzicht te krijgen in hun persoonlijke gezondheid via e-Health. De beweging is geïnitieerd door de Hartstichting, de Nierstichting, het Diabetes Fonds, het Longfonds, de Landelijke Huisartsen Vereniging, het Nederlands Huisartsen Genootschap, GGD GHOR Nederland en &niped.

De betrokken partijen zetten zich in om persoonlijke preventie via e-Health, zoals de Persoonlijke Gezondheidscheck van &niped, toegankelijk te maken voor alle Nederlanders. Zo worden eigenaarschap over de eigen gezondheid en zelfregie om daarmee aan de slag te gaan mogelijk gemaakt en gestimuleerd.

Online

Persoonlijke Gezondheidscheck is ontwikkeld door &niped en is een gezondheidstest die bestaat uit een online vragenlijst en aanvullende tests die thuis uitgevoerd kunnen worden. De deelnemer krijgt vervolgens een gezondheidsrapport, dat inzicht geeft in eventuele gezondheidsrisico’s.

Leefstijlfactoren

Meer dan 70% van de ziektelast in de Westerse wereld wordt veroorzaakt door 10 risicofactoren (te weinig bewegen, roken, slaapgebrek, calorie-inname, voedingspatroon, verhoogde bloeddruk, teveel stress, overmatig alcoholgebruik, verhoogd cholesterol en verhoogde bloedsuiker). De optelsom van deze factoren biedt inzicht in de eigen gezondheid, waarbij het individu te weten komt welke leefstijlfactoren aangepakt moeten worden. Dat gebeurt bij de Persoonlijke Gezondheidscheck op een manier die voldoet aan de wetenschappelijke en medische richtlijnen.

Minder wachtenden

Medisch directeur en medeoprichter van &niped Roderik Kraaijenhagen, tevens praktiserend cardioloog: “Het voorkomen van ziekten (preventie) start bij inzicht; pas als je weet waar je staat en inzicht krijgt in de knoppen waar je zelf aan kunt draaien, kun je de regie nemen over je eigen gezondheid. Dit zorgt voor legere wachtkamers, wat significant bijdraagt aan de beperking van de stijgende zorgkosten die Nederland op dit moment kent.”

Activerend

Ook stimuleert het zelfmanagement, wat de intrinsieke motivatie om gezonder te leven kan versterken. Zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek dat het aantal mensen dat aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen voldoet, een jaar na de check met 25% is toegenomen. De Persoonlijke Gezondheidscheck is de start van gedragsverandering. De extra maatregelen uit het Preventieakkoord kunnen hiervoor het juiste zetje in de rug geven.

Gezonder gedrag

De gezamenlijke ambitie van Heel Nederland Gezonder is om de focus te verleggen van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag door het stimuleren van gezonder gedrag. En daar draagt iedereen zijn steentje aan bij via de overheid, gezondheidsfondsen, artsenorganisaties en verzekeraars (verenigd in de Health Deal2), maar ook via werkgevers. Zo hebben al 300.000 Nederlanders inzicht gekregen in hun gezondheid via de Persoonlijke Gezondheidscheck.

Intrinsieke motivatie

De ambities zoals die zijn neergezet in het Preventieakkoord worden waarschijnlijk pas gehaald wanneer mensen naast alle wettelijke maatregelen ook zelf intrinsiek gemotiveerd aan de slag gaan met hun gezondheid. Toegang tot een gezondheidscheck is daarom een belangrijke stap, zodat mensen weten hoe ze ervoor staan en wat ze zelf kunnen doen om gezonder te worden.

Meer informatie over Heel Nederland Gezonder.

‘Zorg redt levens, maar preventie redt generaties,’ met deze woorden tekende Igor Ivakic, directeur Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), de pledge van de Alliantie gezondheid en geletterdheid. Via samenwerking met andere partners op gebied van laaggeletterdheid wil hij meer mensen een kansrijke start kunnen bieden. Naast de NCJ sloten Bibliotheek Hoogeveen, Lemniscaat, Reumazorg Zuid West Nederland, Sociaal Werk Nederland en Trimbos-instituut zich aan de bij de Alliantie. Hiermee komt het totaal op 83 partnerorganisaties.

Winst van geletterdheid

Mensen die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen en het begrijpen van informatie, hebben vaak een slechtere gezondheid en grotere kans eerder te sterven dan geletterde mensen. Er is voor laaggeletterden veel winst te behalen met scholing. Scholing maakt namelijk niet alleen taalvaardiger, maar ook gelukkiger, zelfredzamer en actiever. Laaggeletterden voelen zich na het volgen van taalscholing zowel fysiek als psychisch gezonder.

De partnerorganisaties van de Alliantie gezondheid en geletterdheid richten zich daarom op het agenderen en vroeg signaleren van laaggeletterdheid, het doorverwijzen van laaggeletterden naar een Taalhuis en het ontwikkelen en delen van creatieve aanpakken van laaggeletterdheid.

De zes nieuwe alliantiepartners gaan aan de slag met concrete acties, zoals:

• zorgen voor heldere gezondheidsinformatie over psychische gezondheid,
• toegankelijk maken van preventieve informatie over middelengebruik en verslaving,
• borgen van de aanpak van laaggeletterdheid in de reguliere werkwijze van de Jeugdgezondheidszorg,
• leveren van persoonsgerichte reumazorg,
• leveren van een bijdrage aan de Voel je goed!-aanpak van overgewicht en lage gezondheidsvaardigheden.

Gezamenlijk commitment

Igor Ivakic directeur Nederlands Centrum Jeugdgezondheid: “Zorg redt levens en preventie redt generaties. Daarom is de rol van de jeugdgezondheidszorg van groot belang bij het signaleren van laaggeletterdheid. Door er vroeg bij te zijn kunnen we jonge ouders en kinderen een kansrijke start geven. Dit willen we met de andere alliantiepartners doen. Door ons gezamenlijke commitment kunnen we niet anders dan met de billen bloot.”

Waardevolle ontmoeting

Het was alweer de achtste ondertekening van de alliantiepledge. Tijdens de ontmoeting, die plaatsvond in de Haagse Hogeschool zijn direct ideeën en plannen voor gezamenlijke activiteiten ontstaan. Na de ondertekening konden nieuwe alliantiepartners deelnemen aan de bijeenkomst Geletterd > Gezondheidsvaardig > Gezond (3xG), die is georganiseerd door de Alliantie gezondheid en geletterdheid samen met de Alliantie Gezondheidsvaardigheden.

Meedoen?

De Alliantie gezondheid en geletterdheid is een netwerk van, voor en door partners, met het delen van praktijkkennis en samendoen als kracht. De alliantie wordt gecoördineerd door Alles is Gezondheid en Stichting Lezen & Schrijven. Wil je je aansluiten bij de Alliantie gezondheid en geletterdheid? Neem dan contact op met Hans Christiaanse via hans.christiaanse@allesisgezondheid.nl.

Op de projectpagina Alliantie gezondheid en geletterdheid vind je een overzicht van alle 83 netwerkpartners.

Ron Derogee, voorzitter Wijkraad Stevenshof, gaf samen met Marleen Damen, wethouder Gezondheid, Jeugdzorg en Welzijn en Ton van Houten, voorzitter Raad van Bestuur Zorg en Zekerheid, op dinsdag 4 december het startsein om van de wijk Stevenshof in Leiden een gezonde(re) wijk te maken.

Binnen vijftien jaar is het aantal pensioengerechtigden in de wijk driemaal zo groot als nu het geval is. Buurtbewoners én organisaties in de wijk staan voor de opgave om mee te bewegen met de demografie van de wijk, zoals het voorbereiden op een collectieve vergrijzing. Hoe kunnen mensen in deze wijk op gezonde wijze samen oud worden en blijven meedoen in de wijk?

Partners van Stevenshof Vitaal zetten in op het versterken van de sociale cohesie, zodat mensen graag in de wijk willen en kunnen blijven wonen. Ook willen zij vitale bewoners. Er is sprake van een relatief hoog percentage mensen met een chronische aandoening, zoals hart- en vaatziekten. Daarom wordt ingezet op het faciliteren van een gezonde leefstijl.

Samen optrekken

Het voorbereiden van de wijk op de toekomst kan alleen met de bewoners en wijkorganisaties samen. Dat is de visie van de partners van Stevenshof Vitaal. Het programma biedt een plek waarbinnen partijen elkaar kunnen ontmoeten, ideeën kunnen ontwikkelen en samenwerken. Stevenshof Vitaal gaat het verbindende element vormen voor de waardevolle bestaande en nieuwe initiatieven in de wijk. Steeds in samenspraak met de bewoners.

Brede integrale insteek

Over het algemeen zijn wijkaanpakken gericht op bepaalde domeinen (bijvoorbeeld zorg & welzijn) en/of bepaalde doelgroepen (kwetsbare ouderen, lage SES, jongeren). Dit was in aanvang ook de insteek voor de Stevenshof (toename chronische aandoeningen, vergrijzing).

Door de partners is echter nadrukkelijk gekozen voor een brede, integrale insteek. Op 4 december hebben de wijkvereniging en ook individuele bewoners bevestigd dat ze samen met de gemeente Leiden, Zorg en Zekerheid, de zorg- en welzijnsorganisaties en ondernemers in de wijk de wijk gezonder en socialer willen maken.

Wijkinitiatieven ontwikkelen

Partijen die de ambitie onderschrijven kunnen zich bij Stevenshof Vitaal aansluiten. Stevenshof Vitaal vormt daarmee een ‘collectieve koepel’, waarbinnen allerhande wijkinitiatieven zich kunnen ontwikkelen, gericht op dezelfde ambitie.

De initiatiefnemers van Stevenshof Vitaal zijn: Gemeente Leiden, Zorg en Zekerheid, GGD Hollands Midden, Sociaal wijkteam, Welzijnsorganisaties, Stichting Rijncoepel, Gezondheidscentrum Stevenshof, LUMC, NELL, Wijkvereniging Wijkraad Stevenshof en Reos.

Tijdens de aftrap op 4 december hebben de volgende partijen al aangegeven zich graag aan te sluiten bij dit initiatief: Thuis op Straat, Centrum voor Jeugd en Gezin, IDOE-Leiden, EVA-mantelzorgondersteuning, Hogeschool Leiden, Zorgbelang Inclusief, Activite, Vitality Club!, Organ Balance en Fietsmaatjes.

Wilt u ook aansluiten? Neem dan contact op met Hanneke Zandbergen, Strategisch adviseur en regiocoördinator Zuid-Holland Noord bij reos.

‘Roken, alcohol en overgewicht leiden in Nederland elk jaar tot 35.000 sterfgevallen en 9 miljard aan zorguitgaven. Dat moet anders: Nederlanders moeten gezonder worden.’ Dat staat in de inleiding van het Nationaal Preventieakkoord, dat vandaag door staatssecretaris Paul Blokhuis wordt gepresenteerd.

Met het Nationaal Preventieakkoord gaan meer dan 70 partijen samen aan de slag om Nederland gezonder te maken en gezondheidsverschillen te verkleinen. Het akkoord bestaat uit een uitgebreid pakket aan afspraken en maatregelen over het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik.

Met vereende krachten willen de deelnemers onder andere bereiken dat er in 2040 een rookvrije generatie is ontstaan, dat jongeren en zwangeren geen alcohol drinken, iedereen veel bewuster is van de risico’s van alcohol en dat het aantal mensen met overgewicht daalt in plaats van stijgt.

Namens het kabinet stuurt staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het akkoord naar de Tweede Kamer.

Lees het Nationaal Preventieakkoord op de website van Rijksoverheid.

Hoe kan social design helpen om de vitaliteit van mensen te verbeteren en hun leefomgeving gezonder te maken? Een belangrijk thema, daarom praktijkgerichte middag georganiseerd. Dat was de centrale vraag tijdens een grensoverschrijdende bijeenkomst van de TU Delft en Alles is Gezondheid. Met spannende discussies, spontane matchmaking en het vooruitzicht op een landelijk vervolg op 7 maart 2019, is er sprake van een geslaagde middag.

Om een beeld te krijgen van de uitdaging neemt Ferry Koper van Alles is Gezondheid ons mee naar Kleidrecht: een fictieve wijk met 40.000 inwoners waar maar liefst 16 verschillende factoren inwerken op iemands gezondheid. Van leefomgeving tot voeding en toekomstperspectief. De kunst is om deze (deel)gebieden te verenigen. Denk aan een ‘root professional’ die de Kleidrechtenaar helpt om zijn vitaliteit en zorg te organiseren. Het is maar een voorbeeld van een oplossing die tot stand kan komen als je ‘design thinking’ toepast op een sociaal en/of gezondheidsvraagstuk. Met als onderlegger: ga uit van de behoeften van de burger, acteer multifactorieel en streef naar gezondheid als verdienmodel.

Bewegen naar de nieuwe wereld

Paul Hekkert van de TU Delft/Faculteit industrieel Ontwerp verwoordt de opkomst van social design als volgt: de ‘goedzak’ is geland! Het concept laat mooi zien hoe design gedrag kan beïnvloeden. Albert Heijn heeft de zak geadopteerd en gebruikt deze voor Sinterklaas. Kinderen geven speelgoed dat ze niet meer nodig hebben door aan anderen, zodat die toch een mooi feest kunnen vieren. Design thinking gaat echter verder dan de behoefte van de gebruiker bevredigen. De vraag is: hoe ziet de nieuwe wereld er uit waar we ons naar toe willen bewegen? Toegespitst op gezondheid: hoe gaan we van ziekte en behandelen naar vitaliteit en gezond gedrag (als nieuwe norm)?

Wanneer is design sociaal?

TU Delft collega Nynke Tromp stelt de vraag: wanneer is een ontwerper überhaupt sociaal bezig? Er is nog geen wetenschappelijke definitie. Vanuit de Bauhaus-traditie kan je zeggen: alle design is social. Maar we willen niet de rommel van morgen bouwen. Dat is in het verleden vaak mis gegaan. Designer Victor Papanek stelt daarom: ga ontwerpen voor de échte wereld. Wees van waarde voor maatschappelijke vraagstukken, zoals obesitas of pesten. In deze opvatting gaat het om zowel het product als het oplossend vermogen van de ontwerper en is de inzet vooral gericht op mensen die onder de norm zitten (qua gezondheid, weerbaarheid, eenzaamheid, e.d.).

Meer dan mooi

Tromp illustreert met voorbeelden welke methodes er zijn om social design toe te passen. Want ook een ontwerper heeft gereedschap nodig. Social design kent verschillende verschijningsvormen die qua complexiteit en impact oplopen. Denk aan het ontwerpen van producten, processen en/of oplossingen voor de publieke sector. Bijvoorbeeld Social Lab: deze club draagt met mooie producten bij aan inclusie in maatschappij. Of neem Mindlab: een denktank voor de Deense overheid die gevraagd en ongevraagd advies geeft over beleidsprocessen. Nog een voorbeeld is States of Change in het Verenigd Koninkrijk: een platform dat werkt aan een experimentele mindset bij ambtenaren.

Steward van de transitie

De meeste complexe vorm van social design is het ontwerpen voor maatschappelijke transities. Hoe kunnen we voor toekomstige generaties de beste wereld creëren? Hier neemt de ontwerper steeds meer de rol van steward op zich en hij probeert alle stakeholders mee te nemen in de verandering. Bijvoorbeeld in het Brickstarter project in Finland: daar proberen ze de verandering te maken van NIMBY naar Yes in my backyard! Oftewel, van individueel nee, naar collectief ja. De vraag is wel of de transitie helemaal gaat lukken. Want social designers hebben de ‘feelgood factor’ mee maar missen soms kritisch vermogen en gaan af en toe voorbij aan de vraag hoe je impact kan meten.

Redesigning Phychiatry

Ingezoomd op de gezondheidssector passeren diverse praktijkvoorbeelden de revue waarbij design thinking een rol heeft gespeeld in de oplossing. Ferry Koper somt ze op: Nieuwe Bartholomeus Gasthuis in Utrecht, Rotjeknor game in Rotterdam, eHealth bij Spaarne gasthuis, handreiking bij schulden door Griffel en Bok, APK mantelzorg in Bunnik, Burennetwerk in Zwolle etc. Het gaat om veel losse acties die samen een beweging van onderop vormen. Nog een mooi voorbeeld is het Redesigning Phychiatry project. Door anders te kijken naar gedrag van mensen streeft deze coöperatie naar een nieuw ontwerp voor het geestelijk welzijn en weerbaarheid van toekomstige generaties. Kijk naar 2030 en laat het huidige systeem los. Wat zou je mensen dan willen bieden? En hoe kom je daar dan? Het filmpje gaat over veranderkunde in de geestelijke gezondheidszorg en het wegnavigeren -en zelf voorkomen- van een ongewenste disbalans. De veerkracht van de mens staat centraal en wat je nodig hebt is een ‘veldgids’ met omdenkstappen.

Stap uit je comfort zone

Met deze boodschap was het tijd voor een panelgesprek en discussie met de zaal. Deelnemers waren Harry Boeschoten (Staatsbosbeheer), Fons Bovens (GGD Zuid-Limburg), Katarina Jerkovic (Hogeschool Utrecht), Jaap Warmenhoven (Twynstra Gudde), Anette Pietersen (ZonMw), Kim Kruijt en Sabrina Timmers (KWF). De rode draad? We noemen er één: als samenleving zijn we behoorlijk verkokerd. Met social design verlaat je je eigen vakgebied en stap je uit je comfort zone. Uitzoomen en reframen. Dat levert soms ongemak op maar daarna gaat er een wereld open. Zo kunnen burgercoöperaties hun eigen zorg regelen, brengen we obesitas in relatie tot de leefomgeving, denken we in een innovatielab na over jeugdzorg, spreken we met kinderen over gezondheid via hun badslippers en bekijken we de groene omgeving in de stad door ogen van een bij.

Social design bij uw gezondheidsvraagstuk

Tot slot: uit het gemêleerde gezelschap van aanwezige professionals is via matchmaking een start gemaakt voor de samenwerking met social designers. Benieuwd of social design kan helpen bij uw gezondheidsvraagstuk? Laat het weten aan: Marc Roosenboom (marc.roosenboom@allesisgezondheid.nl) of Ferry Koper (ferry.koper@allesisgezondheid.nl). Ook verkennen we op aanvraag de organisatie van regiobijeenkomsten social design voor vitalere bewoners in regio’s, buurten en wijken.

Landelijk congres

Noteer 7 maart 2019 in uw agenda. Dan is er een landelijk congres in Utrecht waarin we met een club van gelijkgestemden en met hulp van social design, op een andere manier, aan de gezondheid van ‘de’ wijkbewoner gaan werken. Meer informatie. Meer weten? Lees het interview met Ferry Koper over de bedoeling en achtergrond van het congres.

Een maatschappelijke beweging, zoals de transitie van ziekte naar gezondheid en gezond gedrag, vraagt om nieuwe manieren van werken. Er is sprake van ontschotting: er wordt via netwerken integraal, domeinoverstijgend en bottom-up gewerkt. Dit zijn flexibele processen waarbij leereffecten een grote rol spelen. Hoe kunnen we deze nieuwe samenwerkingsprocessen het beste monitoren, evalueren, waarderen en borgen? Uit onze enquête over kennisbehoefte bleek dat deze vraag ook leeft in ons Alles is Gezondheid-netwerk. Met de Universiteit Maastricht organiseerden we 18 oktober 2018 daarom de bijeenkomst ‘Van pledge naar gezondheid: hoe zelfmonitoring bijdraagt aan implementatie’.

Prof. dr. Dirk Ruwaard en dr. Marleen Bekker van de Universiteit Maastricht deelden laatste inzichten over de maatschappelijke beweging van ‘government naar governance’ uit de wetenschap en de praktijk. Hoe voorkom je dat die nieuwe flexibele en domeinoverstijgende manier van werken te zeer in het keurslijf moet van projectmatig werken en planning en control vereisten? En hoe kunnen we deze maatschappelijke beweging verduurzamen en de bijdragen hiervan aan de gezondheid meten?

Lerend onderzoek

Het onderzoeksteam van Universiteit Maastricht nam circa dertig (pledge)partners van Alles is Gezondheid mee in de opzet van het lerende evaluatieonderzoek. Ze ontwikkelde een set van indicatoren die partners kunnen helpen bij monitoren en implementeren van hun activiteiten rondom gezondheidsbevordering. Bekker presenteerde de volgende tien indicatoren voor zelfmonitoring als werkwijze van monitoring voor Alles is Gezondheid-partners:

1. Mate van domeinoverstijgende netwerkvorming
2. Benutting van kennisuitwisseling tussen domeinen
3. Ervaren verandering in bewustwording van de eigen invloed op gezondheid en preventie in de verschillende domeinen.
4. Ervaren functioneren van de samenwerking binnen pledge, alliantie of regionetwerk
5. Ervaren kwaliteit van coördinatie en netwerkmanagement op niveau van de pledge, het regionetwerk, het Programmabureau, en de Rijksoverheid
6. Ontwikkeling in doelen, werkwijzen, omvang
7. Ervaren relatie tussen pledges en wenselijke rol overheid
8. Ervaren return on investment
9. Procesborging van nieuwe werkwijzen in relatie tot het publieke belang
10. Gelijkwaardige en opbouwende verantwoording

Indicatoren en tafeldiscussies

Aan vijf tafels deelden Alles is Gezondheid-partners, met de indicatoren als leidraad, inzichten over het belang van evalueren, ontwikkelen en implementeren. De indicatoren werden positief ontvangen, maar er was ook feedback. We geven enkele voorbeeldreacties: ‘De indicatoren zijn zeker nuttig en relevant; welke je inzet is afhankelijk van de fase waarin je met elkaar bent.’ ‘We kunnen hier flexibel mee omgaan. Welke indicatoren belangrijk zijn kan per partner verschillen.’ ‘Het is soms lastig dat er soms eerst naar punt 9 (borging) wordt gekeken, terwijl processen nog niet echt op gang zijn gekomen.’ ‘Zo’n lijst zou als leidraad voor het gesprek moeten dienen.’

De kracht van kennisdelen en vertellen

In de maatschappelijke beweging is het proces van gezondheidsbevorderende initiatieven belangrijker geworden. Het is een reflexief, context-gerelateerd proces, waarbij kennisdelen en al doende van elkaar leren een hoofdrol spelen. ‘Wat in ons netwerk positief werkt is zinvol uitproberen: door het veld aan de slag te laten gaan creëer je draagvlak en kun je door feedback verbeteringen aanbrengen.’ Duidelijk is dat in het zoeken naar meet- evaluatie en onderzoeksmethoden vertellen een grotere rol krijgt. En dat we daarmee tellen in de juiste context kunnen plaatsen. Verhalen laten de impact van een project, product, programma of proces zien en leveren een bijdrage aan het versterken, verbeteren en opschalen ervan. Een goed voorbeeld hiervan is het voortgangsrapport van ‘de gezonde wijk’ van Gemeente Amersfoort waarbij vertellen leidend is.

Feedback en hulp

Wat zijn jullie werkwijzen voor de implementatie van je eigen lokale initiatief? En hoe maak je de voorgang inzichtelijk? Wij vernemen het graag. De Universiteit Maastricht biedt de mogelijkheid om met ondersteuning van een masterstudent te werken aan (zelf)monitoring met behulp van indicatoren. In bijeenkomsten met partners van Alles is Gezondheid zullen we deze methoden en indicatoren verder aanscherpen en toepasbaar maken. Wil je meer weten? Neem dan contact op met Marleen Bekker: m.bekker@maastrichtuniversity.nl.

Kennisbehoefte Alles is Gezondheid-netwerk

Bekijk de uitslagen van de Kennisbehoefte Enquête van augustus 2018.